L’OSTE

                                              Pèr EN TÉUFILE LÈBRE

   Dóu tèms que lou paciènt e divin Ulisse ansin pregavo Minervo, la fogo di miolo empourtè la vierginello vers la vilo. E quouro fuguè à l’oustau famous de soun paire, s’arrestè dins lou courredou. De tóuti li coustat si fraire, parié dis Inmourtau, venien apreissa à soun entour; destaquèron li miolo dóu càrri, e pourtèron lou linge dins l’oustau. Pièi la vierginello rintrè dins sa chambro ounte la vièio servicialo Éurimedouso d’Epire atubè lou fiò : de nau à double rèng antan l’avien menado d’Epire ; l’avien baiado pèr recoumpenso à-n-Alcinòu, pèr-ço-que segnourejavo sus tóuti li Feacian e que lou pople l’escoutavo coume un Diéu. Aquesto avié nourri Nausicaa di bras blanc dins lou palais, e i’atubavo soun fiò e i’alestissié si repas.

   Alor Ulisse s’aubourè pèr ana vers la vilo, e Minervo, bèn-voulènto pèr éu, l’acatè d’un espés sagarés, de pòu que quauque Feacian mau-parlant, à soun rescontre, ié faguèsse escorno pèr si paraulo e ié demandèsse quau èro. Mai, quand fuguè intra dins la bello vilo, alor Minervo, Divesso dis iue glas, emé lou brinde d’uno chato pourtant l’ourjòu, s’aplantè davans éu, e lou divin Ulisse ié demandè :

   — Moun enfant, poudriés pas m’ensigna l’oustau dóu valènt Alcinòu, que mestrejo entre lis ome d’aquest païs ? Siéu vengu eici, d’uno terro liuencho e estranjo, coume un oste ; ai passa de mau tant-e-pièi, e counèisse res di gènt d’aquesto encountrado.

  E la Divesso dis iue glas, Minervo, ié respoundeguè :

   — Oste egrègi, vous ensignarai la demoro que me demandas, car es proche d’aquelo de moun noble paire. Mai venès à chut-chut ‘mé iéu e vous endraiarai. Me parlès pas e demandas rèn en res d’aquélis ome, car n’amon pas li fourestié e reçaupon pas amistousamen aquéu que vèn de liuen. Fisançous de si barco lóugiero e couchouso, van à travès di gràndis aigo, e Lou que bassaco la terro i’a douna li barco, isnello coume l’alo de l’aucèu e coume la pensado.

    Aguènt parla ‘nsin, Minervo marchè davans vitamen, e éu marchavo darrié la Divesso ; e li famous marin Feacian lou veguèron pas quand travessavo la vilo au mitan d’éli, car Minervo, l’ounourado Divesso à bello como, lou permetié pas, aguènt agaloupa d’un sagarés espés Ulisse, dins soun amistanço pèr éu. E Ulisse remiravo lou port, li nau pariero, la Plaço dis ome e li grand bàrri, renfourça de long paufi, que fasien gau de vèire. E quouro fuguèron vers l’oustau famous dóu Rèi, Minervo, Divesso dis iue glas, ié diguè d’abord :

   — Veici, Estrangié moun paire, l’oustau que m’avès demanda de vous ensigna. I’atroubarés li Rèi, nourrit de Jupitèr, fasènt soun repas. Intras, e cregnès rèn dins vosto amo. D’ounte que vèngue, l’ome valènt es aquéu que fai lou miés tout ço que fai : anas en proumié vers la Rèino, dins lou palais; soun noum es Aretè la bono, e se lou merito; descènd dóu meme parentage qu’a engendra lou Rèi Alcinòu. Netune que bassaco la terro engendrè Nausitòu, councéupu de Peribèio, la mai bello di femo e la plus jouino di chato dóu noble Éurimedoun, qu’antan segnourejavo sus li fièr Gigant. Mai perdeguè soun pople mau-cresènt, e éu-meme periguè. Netune s’apariè ‘mé Peribèio, e engendrè lou noble Nausitòu que mestrejavo li Feacian. E Nausitòu engendrè Reissenour em’ Alcinòu. Apouloun de soun arc d’argènt matè lou proumié que se venié de marida dins lou palais : leissè ges de drole, mai uno chato souleto, Aretè que prenguè Alcinòu. E aquest l’a ounourado mai que noun soun ounourado lis àutri femo que, sus la terro, gouvernon sis oustau souto lou poudé de soun ome. E sis enfant l’ounouron pas mens qu’Alcinòu, e tambèn li pople, que la regardon coume uno Divo e culisson si paraulo quand vai pèr la vilo. Manco jamai de bòni pensado dins soun èime ; es amistouso pèr éli e amaiso si mau-mesclo. Se dins soun amo vous es en favour, poudès espera de revéire vòstis ami e de rintra dins voste oustau e la terro de la patrìo.

   Aguènt parla ‘nsin, Minervo dis iue glas s’envoulè sus la mar indountado, e leissè la gènto Esquerìo, e arribè à Maratoun ; s’estènt agandido vers Ateno di grand carriero, intrè dins l’oustau soulide d’Ereitiéu.

     E Ulisse, éu, se gandiguè vers l’oustau d’Alcinòu, e s’aplantè, l’amo coumoulo de pensado, avans de trapeja lou lindau d’aram. Car lou grand oustau dóu noble Alcinòu trelusissié coume lou Soulèu o la Lugano. De fòrti paret d’aram, di dous caire dóu lindau, embarravon la cour, e lou cresten n’èro d’aram. De pourtau d’or barravon l’oustau, e sus l’oundo d’aram argentalo li couroundo dóu pourtau èron d’argènt ; e dessus i’avié uno cournisso d’or, e di dous caire i’avié de chin d’or e d’argènt que Vulcan avié ben gaubeja pèr garda l’oustau dóu noble Alcinòu e pèr que fugon inmourtau e noun vièiigon. Dins la cour, fasènt lou tour de la paret, i’avié de sèti soulide, arrengueira jusqu’à la porto de dintre e vesti de tapis lóugié, fa de man de femo. Aqui s’assetavon li Baroun Feacian, manjant e bevènt tout l’an. De figuro de jouvènt d’or s’aubouravon sus li bèus autar, tenènt en man d’entorcho ardènto que la niue fasien lume i counvida dins l’oustau. Cinquanto servicialo estavon dins l’oustau: lis uno souto la molo trissavon lou gran madur, e lis autro, assetado, teissavon la telo e fasien vira lou fus, bouleguiéu coume la fueio de l’auto piblo, e ‘n òli linde trespiravo de la tramo dóu telage. Autant li Feacian èron li mai abile dis ome pèr vouga sus mar dins li barco couchouso, autant si femo relevavon sus tóuti pèr li travai de telo, e Minervo i’avié douna de faire d’obro tras-que bello e biaissudo. De-la-man-d’eila de la cour, proche li porto, i’avié un grand jardin de quatre journau de large, embarra de tout coustat dins uno sebisso. Aqui venien bèus aubras que fasien, quau la pero o la mióugrano, quau li bèus arange, li figo douço o l’óulivo verdalo. E jamai aquéli frucho defautavon nimai s’arrestavon, e tout l’estiéu, e tout l’ivèr duravon ; e lou Favòni, en boufant, fasié crèisse lis un e madura lis autre; la pero venié après la pero, la poumo s’amaduravo après la poumo, e lou rasin après lou rasin, e la figo après la figo. Aqui sus la vigno fruchouso, lou rasin s’embevié au raje dóu Soulèu, dins uno ardiero : aqui i’èro vendemia e cauca ; di rasin, lis un toumbavon flour dóu tèms que d’aut s’amaduravon. Au bout dóu jardin i’avié un vergié que rendié en abounde tout l’an. E i’avié dous sourgènt, que l’un fasié si varai dins touto l’orto e l’autre avenavo souto lou lindau de la court, davans l’auto demoro, e li gènt ié venien pousa l’aigo. E talo èron li douno courouso di Diéu dins la demoro d’Alcinòu.

    Lou paciènt e divin Ulisse, s’estènt aplanta, remirè aquéli causo, e quand lis aguè remirado, passè lou lindau vitamen. Atroubè li baroun e li capo di Feacian que fasien de libacioun à l’alertat Mataire d’Argus, car fenissien pèr éu, quouro sounjavon de regagna si lié. E lou divin e paciènt Ulisse travessè l’oustau, agaloupa dins lou sagarés espés que Minervo i’avié espandi à l’entour ; venguè vers Aretè e lou rèi Alcinòu. Ulisse embrassè li geinoui d’Aretè, e lou sagarés divin toumbè. E, lou vesènt, tóuti dins l’oustau demourèron nè, e lou remiravon. Mai Ulisse preguè ansin :

   — Aretè, fiho dóu divin Reissenour, vène à ti geinoui e vers toun espous e vers si counvida, car ai rebouli mai-que-mai. Que li Diéu ié dounon de viéure benura, e que laisson à sis enfant li bèn que soun dins sis oustau e li recoumpènso dounado pèr lou pople ! Mai preparas ma revengujo, pèr fin que lèu arribè dins ma patrìo ; car i’a longtèms que reboulisse liuen de mis ami.

   Aguènt ansin parla, s’assetè i cèndre dóu fougau, davans lou fiò, e tóuti restavon mut. Enfin lou vièi e valènt Egueniéu ansin mutè. Èro lou mai vièi di Feacian, e sabié forço causo de l’ancian tèms e relevavo sus tóuti per soun bèu parla. Sàvi, parlè ansin au mitan de tóuti :

   — Alcinòu, es ni bon, nimai ounèste que toun oste rèste asseta sus li cèndre dóu fougau. Ti counvida espèron que te decides. Despacho-te ; fai sèire toun oste sus un fautuei clavela d’argènt, e coumando i precoun que vuejon de vin, pèr faire de libacioun à Jupitèr Bendo pericle qu’acoumpagno li suplicant venerable. Dóu tèms, la beilesso semoundra à toun oste que soun dins l’oustau.

    Tre que lou valènt Alcinòu entendeguè acò, prenguè pèr la man l’avisa e sàvi Ulisse, e lou faguè leva dóu fougau; pièi lou faguè sèire sus un fautuei courous de mounte s’èro leva soun drole, lou valènt Laudamas, que s’assetavo contre éu, estènt lou qu’amavo mai. Uno servicialo vujè dins un peiròu d’argènt l’aigo d’uno bello eigadiero d’or, pèr se lava li man, e davans éu meteguè uno taulo neto. E la venerablo beilesso, avenènto pèr tóuti, aduguè lou pan e li mèisse à jabo. Lou sàvi e divin Ulisse bevié emai manjavo. Alor Alcinòu diguè à-n-un precoun :

   — Pountounòu, sermo lou vin dins lou cratère e partisse-lou entre tóuti dins l’oustau, pèr que faguen de libacioun à Jupitèr Bendo-pericle qu’acoumpagno li suplicant venerable.

   Ansin mutè, e Pountounòu sermè lou vin dous, e lou partiguè en tastant d’abord de tóuti li tasso. E li libacioun e beguèron tant que n’i’en disié l’amo, e Alcinòu ansin ié parlè :

   — Escoutas-me, baroun e capo di Feacian, que vous digue ço que moun cor me dis dins lou pitre. Aro que lou repas es acaba, anas dourmi dins vòstis oustau. Deman de-matin, aguènt asempra lis ancian, rendren l’espitalita envers l’oste dins moun oustau, e faren li sacrifice degu i Diéu; pièi sounjaren à sa revengudo, pèr que sènso peno e sènso mau, lou faguen arriba en grand gau dins la terro de sa patrìo, quand meme sieguèsse tànti liuencho. E passara plus de misèri ni de mau jusquo tant qu’ague trepeja sa terro natalo. Aqui, pièi, subira lou destin que li Parco lourdo i’an fiela dóu jour que lou faguè sa maire. Quau saup s’es pas un dis Inmourtau davala dóu Cèu ? Li Dièu aurien ansin perpensa quauque plan; car souvènt se soun fa vèire de nautre, quand i’óufrissian de tuado famouso, e se soun asseta à nòsti repas coume nautre, e proche. E s’ un vouiajour Feacian li rescontro soulet sus sa routo, s’escoundon pas, car sian dóu meme parentage, coume lis Uiard e la raço fèro di Gigant.

   E lou prudent Ulisse ié respoundeguè :

    — Alcinòu, que dins toun èime i’ague d’àutri pensado. Noun siéu parié dis Inmourtau que repairon dins lou large Cèu, ni pèr lou brinde, ni pèr lis er; mai retrase is ome que moron, à-n-aquéli que sabès li mai aclapa de desastre. Es à-n-aquéli que retrase pèr lou malan.E li mau sèns noumbre que vous n’en poudriéu faire lou dedu, es pèr la voulounta di Diéu, segur, que lis ai passa. Mai laissas, mau-grat ma tristour, que prèngue moun repas ; car i’a rèn de pire qu’un vèntre afamina : se laisso pas óublida pèr l’ome lou mai lagna, lou mai bourrela d’isagno. Ansin, ai dins l’amo un grand descor, e pamens la fam emai la se me coumandon de manja e de béure, e de me ressacia maugrat-tout ço qu’ai rebouli. Mai quouro l’Aubo revendra, despachas-vous de me remanda, paure iéu ! dins ma patròo, de pòu qu’après n’avedre tant passa, la vido noun m’abandounèsse sènso revèire mi bèn, mi gènt e moun auto demoro.

   Ansin mutè, e tóuti senèron, e s’acourajavon à-n-acoumpagna l’oste, qu’avié parla coume se dèu. Pièi aguènt fa de libacioun, e begu coume n’i’en disié l’amo, anèron dourmi chascun dins soun oustau. Mai lou divin Ulisse restè, e, proche d’éu, Aretè e lou divin Alcinòu s’assetèron; e li servicialo levèron lis eisino dóu repas. E Aretè di bras blanc parlè proumiero, aguènt recouneigu la flassado, e lou jargau, bèu vièsti qu’elo avié fa emé si femo. E diguè à-n-Ulisse aquéli paraulo aludo :

    — Moun oste, te demanderai proumiero: quau siés ? De mounte vènes ? Quau t’a douna aquéli vièsti ? Dises pas que barrulant la mar siés toumba eici ?

   E lou prudènt Ulisse ié venguè :

   — Me sarié mal-eisa, Rèino, de faire d’uno estirado lou raconte di mau que li diéu celestiau me n’an ablasiga; mai te dirai ço que me demandes abord. I’a au mitan de la mar uno isclo, Ougigìo, mounte repairo Calipsò, Divo traito à bello como, la chato enganarello d’Atelas ; i’a pas de Diéu ni d’ome que rèste em’ elo. Un Diéu me ié menè, paure iéu ! car Jupitèr d’un lans de soun blanc pericle, avié esclapa ‘n dos ma barco couchouso sus la negro mar mounte tóuti mi valènt coumpan periguèron. E iéu, sarrant de mi bras la careno de ma barco à double rèng, fuguère empourta nòu jour de tèms, e dins la desenco negro niue, li Diéu me butèron dins Ougigìo, ounte repeiravo Calipsò, la Divo traito à bello como. E m’aculiguè, bèn-voulènto, e me nourriguè ; me disié que me farié inmourtau, e pèr sèmpre deliéure de vieiounge ; mai pousquè pas gagna moun cor dins moun pitre. Passère aqui sèt annado, e bagnave de lagremo li vièisti inmourtau qu’elo m’avié baia. Mai quouro la vuechenco annado venguè, alor me secutè pèr m’entourna, siegue que Jupitèr i’aguèsse douna l’ordre, siegue que soun cor aguèsse chanja. Me remandè sus un radèu liga emé de cau, e me dounè de pan e de vin en abounde, e me vestiguè d’abihage divin e congreiè un vènt manse e favourable. Barquejère dès-e-sèt jour de tèms, fasènt routo sus mar, e lou dès-e-vuechen li colo souloumbrouso de vosto terro m’apareiguèron e moun paure cor s’engauchihè. Malastra ! Deviéu èstre aclapa d’àutri mau, tant-e-pièi, que me devié manda lou Diéu que bassaco la Terro. Amoudè li vènt que m’aplantèron en camin ; eigrejè la mar inmenso, e vouguè que lis erso, iéu gouissant, aclapèsson lou radèu : e la tempèsto l’escavartè. Nadère, fendènt l’aigo, jusquo que li vènt e l’oundo m’agon pourta en terro ; la mar me jitè d’abord contro li roucas, pièi m’aduguè dins un rode mai en favour, car nadère mai jusqu’au flume, dins un endré abourdable, sènso roco à l’abri dóu vènt. M’afourtiguère dins moun èime, pièi la niue divino venguè. Alor m’estènt sourti dóu Flume casegu de Jupitèr, m’ajassère souto l’aubriho ounte aviéu amoulouna de fueio, e ‘n Diéu me mandè un som lourd. Aqui, emai fuguèsse adoulenti dins moun paure cor, dourmiguère touto la niue enjusquo au matin e tout lou jour. Lou soulèu cabussavo e la douço som me quitè ; entendeguère alor li servicialo de ta chato que jougavon sus la ribo, e la veguère, elo, entre tóuti, pariero dis Inmourtalo. La preguère, e faguè veire un èime egrègi, bèn en subre d’aquéu di chato de soun tèms, car lou jouvènt es sèmpre mau-sage. Elo tant lèu me dounè de viéure e de vin rouge e me faguè bagna dins lou flume e me dounè de vièsti. Vaqui : t’ai di tout lou verai, mau-grat mi lagno.

   — Moun oste, segur ma chato a pas agi coume se dèu d’abord que t’a pas mena emé si servicialo dins moun oustau car l’aviés pregado proumiero.

   E l’avisa Ulisse ié respoundeguè :

   — Valènt, ames pas pèr iéu bleima la vierginello sèns reproche. M’a di que la seguiguèsse emé si servicialo ; mai iéu l’ai pas vougu, crento de t’enmalicia s’aviés vist acò : car nàutri, raço dis ome, sian souspichous.

   E Alcinòu, ié respoundènt, diguè :

   — Moun oste, moun brave cor s’enmalìcio jamai sènso resoun dins moun pitre, e li causo justo an toujour lou mai de poudé sus iéu. A Jupitèr lou Paire plasiguèsse, à Minervo, emai à-n-Apouloun, que tau que siés, e sentènt touto causo coume sènte iéu, vouguèsses demoura, e que pren-guèsses ma fiho e que te diguèsson moun gèndre ! Te baiariéu un oustau e de bèn, se vouliés demoura. Mai res di Feacian te gardara luerdre, car acò noun agradarié à Jupitèr lou Paire. Pèr fin que saches bèn acò, deman decidarai toun retour. Enjusquo aqui dorme, gibla pèr la som; e mis ome prouficharan dóu tèms sol, pèr qu’arribes dins ta patrìo e dins toun oustau, o mounte que vogues ana, meme sieguèsse de la man d’eila de l’Éubèio, car aquéli de noste pople que l’an visto la dison l’encountrado mai liuencho, quand ié menèron lou blound Radamante per vèire Titios, l’enfant de la Terro. I’anèron e tournèron dins qu’un jour. Veiras, tu, lou gàubi qu’an mi nau emai mi droulas pèr tabassa la mar de si rèm.

   Parlè ‘nsin, e l’avisa e divin Ulisse, gauchous, faguè aquelo prègo :

   — Jupitèr, o Paire, te plasiguèsse qu’Alcinòu fague ço qu’a proumés, e que sa glòri siegue inmourtalo sus la drudo terro, se iéu torne dins ma patrìo !

   E dóu tèms qu’ansin se parlavon, Aretè dounè ordre i servicialo di bras blanc que fagon un lié souto lou pourtegue, que ié meton de lançòu de pourpro e i’espandigon pèr dessus de tapis e de cuberto de lano. E li servicialo sourtiguèron dóu mèmbre emé d’entorcho atubado. Faguèron lèu un bèu lié e s’aflatant d’Ulisse, ié venguèron :

   — Aubouras-vous, Estrangié, e anas dourmi. Voste lié es lèst.

   Ansin parlèron, e ié semblè dous de dourmi. Lou divin e paciènt Ulisse s’assoumiguè dins un lié prefound, souto lou pourtegue restountissènt. E Alcinòu tambèn dourmié au founs de soun auto demoro ; e contro éu, la Rèino aguènt fa lou lié, se couchè.