MENELAU
Pèr NA LOUVISO HENNEQUIN
Arribèron à la vasto e founso Lacedemouno, e
s’adraièron vers l’oustau dóu glourious Menelau; lou capitèron que
fasié dins soun oustau li noço de soun fiéu e de sa chato
irreprouchablo : aquesto la dounavo à l’enfant dóu bouiènt Achile.
Despièi long-tèms, davans Troio, la i’avié proumesso e afiançado ; e
li Diéu coumplissien si noco, e Menelau la mandavo em’ un càrri e de
chivau vers la celèbro vilo di Mirmidoun que mestrejavo l’enfant
d’Achile.
E maridavo uno Espartiato, la chato
d’Aleitour, emé soun fiéu, lou clapu Megapento, que, dins soun
vieiounge, avié agu d’uno esclavo. Car li Diéu avien plus baia
d’enfant àn-Eleno despièi qu’avié fa sa chato graciouso, Ermiouno,
retrasènt à la Vènus d’or.
Li vesin e li coumpan dóu glourious Menelau èron asseta au
festin dins l’auto e vasto demoro, que se gaudissien ; e ‘n
Chantre divin cantavo au mitan d’éli, en flahutant, e dous
dansaire balavon à la voues.
Lou valènt Telemaque e l’enfant
ilustre de Nestor s’arrestèron emé si chivau dins la court
dóu palai. E lou varlet famihié dóu glourious Menelau,
Eteouniéu, courriguè lis aguént vist, e venguè lèu lis
anouncia dins l’oustau dóu Prince di pople. E, se tenènt dre
contro éu, ié diguè aquéli paraulo aludo :
— O
Menelau, nourrit de Jupitèr, vès-eici dous Estrangié que
semblon de sa raço. Digas-me se fau desatala si chivau
couchous, o se li fau remanda vers quaucun mai pèr li
reçaupre.
E lou blound Menelau ié respoundeguè en lou rampelant :
— Eteouniéu, enfant de Bouetòu, ères pas
bau tout escas, e veici que parles aro coume un enfant qu’a ges de
sèn. Nautre aven proun de cop reçaupu li douno bourgalo d’un oste
estrangié avans de tourna eici. Que Jupitèr nous laisse franc de
nouvèu malastre dins l’aveni! Mai desfai li chivau de nòstis oste e
adus aquésti à la taulejado.
Ansin mutè ;
Eteouniéu sourtiguè à la lèsto; ordre dounè is àutri varlet fidèu de
lou segre. E desfaguèron li chivau bagna de susour souto lou coulas,
e lis estaquèron à la grùpi en lis apasturant emé d’òrdi blanc e
d’espèuto en barjoulado. Apielèron lou càrri contro la paret liso.
Pièi menèron lis estrangié dins l’oustau divin.
Aquésti regardavon en remirant la demoro dóu Rèi, nourrit de
Jupitèr. E la resplandour dóu palai de l’ufanous Menelau
retrasié à-n-aquelo dóu Soulèu e de la Lugano. E quand
aguèron proun remira, rintrèron dins de bagna douiro liso
pèr se lava; e quand li servicialo lis aguèron lava e voun
d’òli redoulènt, e vesti de jargau e de flassado mouflo, se
venguèron asseta sus de cadiero contro Menelau, enfant
d’Atriéu. Uno servicialo i’escampè dins uno plato d’argènt,
pèr se lava li man, l’aigo d’uno eigadiero d’or ; e meteguè
davans éli uno taulo neto ; e la venerablo Beilesso,
atenciounado, ié pausè de pan e de mèisse en abounde. E lou
Porto-car ié pourgiguè li plato de viando de touto meno e
meteguè davans éli de got d’or. E Menelau, ié baiant la man
drecho, diguè :
— Manjas e regalas-vous. Quand aurés acaba de manja e de
bèure, vous demandaren quau sias d’entre lis ome. Certo lou
sang de vòstis àvi n’a pas fali, e sias d’uno raço de Rèi
Porto-bourdoun, nourrit de Jupitèr, car jamai de fléugne an
fa d’enfant ansin.
Ansin
mutè. Pièi agantant l’esquino grasso d’uno junego, que
n’i’avien fa l’ounour à-néu, la meteguè davans éli. E
aquésti mandèron li man i mèisse que i’avien semoundu. Quand
aguèron proun manja e proun begu, Telemaque diguè à l’enfant
de Nestor, tèstocontro pèr que l’entendiguèsson pas :
— Vejo, carissime enfant de Nestor, lou trelus de l’aram e lou brut
de l’oustau, et l’or, e
l’esmaut, e l’argènt e l’evòri. I’a pas de dóute qu’ansin fugue la
demoro Oulimpiano de
Jupitèr, talamen si richesso soun en abounde. N’en siéu badant quand
li remire.
E Menelau aguènt coumprés ço que disié, ié larguè aquéli paraulo
aludo :
— Bràvis enfant, i’a pas d’ome vivènt que posque lucha ‘mé Jupitèr,
car si demoro e si
richesso la mort noun li toco. I’a d’ome mai drud que iéu ; n’i’a de
mens drud; mai ai
subi proun de malastre: vuech an ai barrula sus mi barco, avans de
retourna. Ai vist
Cipre e la Fenicìo, e lis Egician, e lis Etioupian, e li Sidounian,
e li Baumassié, e la
Libìo, mounte lis agnéu soun banet e mounte li fedo agnellon tres
fes l’an : aqui ni lou
Rèi ni lou pastre n’an soufracho de fourmo, de viando nimai de la
doucinèu, car an de
que móuse touto l’annado. Mai enterin que barrulave de païs
tant-que, en m’acampant
de richesso, un ome sagatavo bassamen moun fraire, emé l’ajudo e la
treitesso d’uno
femo. E aro regne doulènt mau-grat mi richesso. Mai acò lou devès
sache pèr vòsti
paire, quint que fugon. Ai subi de malastre quau saup quant, e
derouï uno ciéuta
poupulouso e drudo en tresor precious.
Basto li Diéu ! iéu n’aguèsse tres fes mens dins mis oustau e
fuguesson en vido lis ome
valènt qu’an peri davans la grando Troio, liuen d’Argos, pasquié di
bèu chivau ! Me
doulouire e prege-misse sus tóuti. Souvènti-fes, asseta dins moun
oustau, m’es un chale
de m’entrista de remembranço ; pièi m’arreste de gouissa, que lou
lassige di lagno vèn
lèu. Eh! bèn, emai n’en fugue entristesi, li regrete pas tant tóutis
ensen qu’un soulet
d’entre éli, que soun record me copo la som e me levo la fam : car
Ulisse a agu de
travèsso mai que tóuti li Grè ; e d’àutri lagno i’èron gardado pèr
l’aveni. Uno tristour que
noun s’abeno me prèn encauso d’éu qu’es de manco despièi tant de
tèms. Saben pas s’es
en vido o trepassa ; e lou vièi Laerto lou plouro, e la digno
Penelopo tambèn, e
Telemaque que leissè pichounet à l’oustau.
Ansin mutè, e dounè à Telemaque la desiranço de ploura ; aquest
l’ausènt parla de soun
paire, s’atapè lis iue dins sa flassado de pourpre emé li dos man, e
espandiguè li plour
de si parpello. Menelau lou recouneiguè e reflechiguè dins éu se lou
leissarié proumié se
souveni de soun paire o se ié demandarié d’éu, ié disènt ço que se
pensavo.
Dóu tèms qu’ansin reflechissié dins soun èime e dins soun cor, Eleno
davalè de l’auto
chambro nouvialo redoulènto ; semblavo Artemis que porto l’aubarèsto
d’or. Tant-lèu
Adrastè ié pourgiguè ‘n bèu sèti ; Alcipè aduguè ‘n tapis de lano
mouflo ; e Filò ié baiè
lou gourbelin d’argènt que n’i’avié fa douno Alcandro, la femo de
Poulibe, que
demouravo en Tebo d’Egito, mounte dins lis oustau i’a mai que mai de
richesso
embarrado. E Poulibe faguè douno à Menelau de dos bagnadouiro
d’argènt, dous endès
emé dès Pes d’or. Alcandro tambèn avié fa de bèlli douno à-n-Eleno :
uno fielouso d’or
em’ un gourbelin d’argènt massis que l’orle n’èro d’or. E la
servicialo lou ié pourgiguè,
plèn de fiéu tout lèst, que dessus i’avié la fielouso garnido de
lano viouleto. Eleno
s’assetè, em’ un pichot banc souto li pèd, e tant lèu demandè ansin
à soun ome :
— Divin Menelau, sabèn-ti quau soun aquéli gènt que se fan glòri
d’èstre intra dins
noste oustau ? Mentirai o noun ? Moun èime me lou dis. Crese pas jamai
d’avé vist res,
siegue ome, siegue femo, que doune tant d’èr en quaucun. E
l’amiracioun me prèn
quand vese aquéu jouvènt, talamen retrais à l’enfant dóu grand
Ulisse, à Telemaque que
leissè tout pichot à l’oustau, quand pèr iéu, achinido, li Grè
venguèron à Troio, adusènt
la guerro audaciouso.
E lou blound Menelau, ié respondènt, parlè coume eiçò :
— Counèisse coume tu, femo, que soun li pèd, li man, lou lamp dis
iue, la tèsto, lou
péu, tout d’Ulisse. E vès eici que me lou remembrave, e que me
revenien tant de mau
que pèr iéu avié soufri pacientamen. Mai aquéu garçoun, atapant sis
iue dins soun ristre
de pourpro, escampo d’amàri lagremo.
E l’Enfant de Nestor, Pisistrate ié venguè :
— Menelau, Enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, prince di pople, es
bèn l’enfant d’aquéu
que disès. Mais es sena, e penso qu’acò sarié gaire counvenènt, tre
soun arribado, de
dire de mot asardous davans vous que vous escoutan parla coume un
Diéu. Lou cavalié
de Gerenìo, Nestor, m’a douna l’ordre de l’acoumpagna , car aquest
vòu vous vèire pèr
que ié dounès counsèu vo ajudo, que rebouli tant-e-pièi pèr la manco
de soun paire ; e i’a
degun dins soun pople que posque destourna d’éu lou mal-auvàri.
E Menelau ié respoundeguè ansin :
— O Diéu ! segur l’enfant d’un ome escari es dins ma demoro, l’enfant
d’un ome que
pèr iéu es esta dins tant de batèsto. Aviéu decida de ié faire
ounour entre tóuti li Grè, se
Jupitèr Oulimpian que retrono au liuen nous avié permés de reveni
ensèn sus la mar emé
nòsti nau couchouso. I’auriéu basti uno vilo dins Argos e i’auriéu
fa un palai; éu, aurié
adu d’Itaco si bèn emé si gènt e tout soun pople dins uno di vilo
que iéu mestreje : e la
i’aurien leissado aquéli que ié rèston. Souvènt se sarian vengu
vèire, pèr amistanço e pèr
plasé, jusquo tant que la nèblo fousco de la mort nous aguèsse
agaloupa. Mai sènso
dóute un Diéu a pres envejo d’aquèu destin, bord que lou retèn
soulet e malastru, e que
ié refuso lou retour.
Ansin mutè ; e dounè ‘n tóuti l’envejo de ploura. E l’Argiano Eleno,
chato de Jupitèr,
plouravo ; e tambèn Telemaque, e Menelau; I’Enfant de Nestor avié lis
iue nega de
lagremo, e dins soun èime se remembravo Antiloque lou sèns-reproche
que l’ilustre
Enfant de l’Aubo resplendènto avié sagata. Et se lou remembrant, en
paraulo aludo
diguè :
— Enfant d’Atriéu, souvènt lou Caloge Nestor m’a agu di, quand se
remembro aquèu
tèms e parlo de vous, que relevavias sus tóuti pèr la sapiènci.
Ansin aro, escoutas-me.
M’agrado gaire de ploura après lou festin; mai escamparen de plour
quand l’aubo
matiniero tournara. Fau ploura aquéli qu’an subi soun destin, qu’es
noste soulet
pagamen, pàuri mourtau, de nous toumba lou péu pèr éli e de bagna
nòsti gauto de
lagremo. Moun fraire tambèn es mort, e n’èro pas lou mens valènt di
Grè, lou sabès. Iéu
siéu pas esta temouin e l’ai pas vist, mai dison qu’Antiloque
relevavo sus tóuti à la
courso emai au coumbat.
E Menelau ié respoundeguè :
— Car enfant, parles coume un ome de sèn e mai vièi, parlarié e
farié, coume farié
l’enfant d’un paire sàvi. Se vèi eisa la raço preclaro d’un ome bèn
nascu que lou
Saturnin a mes à l’ounour e qu’a bèn marida. Es ansin qu’à Nestor
i’a fa la gràci tóuti li
jour de vieii en pas dins soun oustau au mitan d’enfant brave,
famous pèr la lanço. Mai
retenen li plour que nous vènon d’escapa. Pensen au repas e
vuejen-nous d’aigo sus li
man. Nous parlaren emé Telemaque deman matin.
Ansin mutè. Asfalioun, serviciau fidèu de l’ufanous Menelau, vueje
d’aigo sus li det, e
tóuti alounguèron li man vers li mèisse davans éli.
Alor Eleno, chato de Jupiter, aguè uno autro pensado e tout d’un
tèms vuejè dins lou vin
que bevien lou trassegun que douno la demembranço di mau. Aquèu
qu’aurié begu
d’aquéu boucoun pourrié pas toumba ‘no lagremo de tout un jour, emai
fuguèsson mort
si paire e maire, emai davans éu fuguèsson mata pèr lou fèrri soun
fraire o soun fiéu bèn
ama, e quand meme de sis iue vesènt lou veirié. La chato de Jupitèr
avié d’aquéu
trassegun pouderous que Poulidanno, femo de Tous, i’avié baia en
Egito, terro drudo
que fai tant-e-pièi d’aquéli baume, lis un de salut, lis àutri
mourtifèr. Eila tóuti li mege
soun li mai asciença dis ome, e soun de la raço dóu garissèire
Peoun. Après l’avedre
prepara, Eleno faguè vueja lou vin e parlè ansin.
— Menelau, enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, certo, aquésti soun
fiéu d’ome valènt ;
mai Jupitèr despartis coume vòu lou bèn emai lou mau, car éu pòu
tout. Ansin, aro,
manjan, asseta dins noste oustau, e chalen-nous de nosto parlado.
Vous dirai de causo
qu’agradaran: Vous poudrai pas racounta pamens pèr lou menu, ni meme
vous remena
tóuti li coumbat dóu paciènt Ulisse, talamen aquel ome valènt n’a fa
e n’a soustengu,
d’obro, encò dóu pople Trouian, mounte li Grè èron aclapa de
malastre. Se curbènt éumeme
de plago ountouso, emé lis espalo amagado de peiandro e tau qu’un
esclau, es
intra dins la grando ciéuta di guerrejaire enemi, s’estènt mes coume
un paure e tout
autre que ço qu’èro vers li nau Gregalo.
Es ansin qu’intrè dins la vilo di Trouian, descouneissu de tóuti.
Souleto lou
recouneiguère e lou questiounère; mai me respoundeguè ‘mé ruso. Pièi
lou faguère
bagna, lou vougnère d’òli redoulènt e lou faguère agaloupa de
vièsti; e faguère lou
grand juramen, proumetènt de pas decela Ulisse davans que fugue
tourna vers si barco
couchouso e si tibanèu. Alor me descurbiguè tóuti li proujèt di Grè.
E après avé sagata
emé sa longo viro d’aram tant-e-piéi-mai de Trouian, tournè mai vers
li Gregau,
i’adusènt que-noun-sai de secrèt. E li femo de Troio gouissavon,
lamentablo ; mai moun
esperit se gaudissié, car deja dins moun cor greiavo l’envejo de
tourna vers moun
oustau. Plourave lou mau-destin que Vènus m’avié fa, quand me menè
pèr engano liuen
de la bono terro patrialo e de ma chato et de ma chambro nouvialo e
d’un ome que n’es
pas sènso, ni d’èime ni de béuta.
E Menelau ié respondènt, diguè :
— As di tout acò coume counvèn. Segur couneigu l’èime e la sapiènci
de forço gènt
valènt, ai courregu forço païs; mai jamai de mis iue n’ai vist
courage coume aquèu dóu
paciènt Ulisse, nimai quaucarèn coume ço qu’aquel ome valènt faguè e
risquè dins lou
Cavau bèn atrenca ounte s’erian tóuti embarra, li prince di Grè, pèr
pourta la mort e lou
mau-destin i Trouian. E venguères aqui, sènso doute un Diéu te butè,
voulènt baïa de
glòri i Trouian ; Deifobe te seguissié, retrasènt à-n-un Diéu. E tres
fes faguères lou tour
de l’embousc cava, en ié picant subre ; e disiés li noum di prince
gregau en fasènt la
voues di femo de cadun. E nàutri, iéu emé Dioumedo e lou divin
Ulisse, asseta dintre,
ausissian ta voues. E Dioumedo e iéu voulian n’en sourti emé vanc,
pulèu que d’escouta
de dedins ; mai Ulisse nous arrestè e nous retenguè contre nautre. E
lis àutris enfant di
Grè istavon mut, e Anticle soulet te vouguè respondre ; mai Ulisse ié
barrè la bouco de si
fòrti man, e sauvè tóuti li Grè ; et lou tenguè ‘nsin enjusquo que
Minervo t’ague
aliunchado.
E
lou prudènt Telemaque ié venguè :
— Menelau, enfant
d’Atrièu, nourrit de Jupitèr, prince di pople, acò ‘s triste
; mai aquéli causo n’an pas tengu liuen d’éu la malo mort,
meme soun cor fuguèsse-ti de fèrri. — Anèn ! pèr jouï de la
douço som, menas-nous à la jasso.
Ansin mutè. L’Argiano Eleno faguè prepara li litocho i servicialo,
souto lou pourtegue ;
ié faguè acampa de bèu lansòu de pourpro qu’atapèron de vano: pièi
dessus ié
meteguèron de lano espesso. E li servicialo sourtiguèron de
l’oustau, portènt d’entorcho
i man ; espandiguèron li lié e ‘n precoun menè lis oste. Lou valènt
Telemaque e l’ilustre
enfant de Nestor s’endourmiguèron souto lou pourtegue de l’oustau. E
Menelau
s’endourmiguè au founs dóu grand oustau ; pièi Eleno au large vèu, la
mai bello di femo, se couchè contro éu.
Mai quouro l’Aubo di det rousen, matiniero, pareiguè, lou valènt
Menelau saliguè de
soun lié, carguè sis abihage, cenchè entour de sis espalo uno espaso
pounchudo, e
courdelè sus si pèd bléuge de bèlli sandalo. E, retrasènt à-n-un
Diéu, sourtiguè de la
chambro nouvialo ; venguè s’asseta contro Telemaque, e ié parlè :
— Valènt Telemaque, que besoun t’a buta vers la divino Lacedemouno,
sus l’esquinasso
de la mar ? Es-ti pèr d’afaire publi o pèr d’afaire priva ? Parle-me
franc.
E lou prudènt Telemaque ié respoundeguè :
— Menelau, Enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, prince di pople,
vène pèr que me parlès
de moun paire. Moun oustau es à la rouino, mi bèu travai soun au
degai. Lou palai es
plen de gènt enemi qu’escoutellon mi fedo grasso e mi biòu plego-pèd
‘mé si frountas
rufa : es li Pretendènt de ma maire e soun d’uno grando croio. Ansin
iéu, aro, vène à
vòsti geinoui pèr fin que, me parlant de la mort lamentouso de moun
paire; me diguès se
l’avès visto de vòstis iue, o se l’avès sachudo de quauque viajadou.
Certo, uno maire
malastrado, elo, l’a fa. M’embulessias pas pèr me counsoula ni pèr
coumpassioun. Mai
digas-me franc tout ço qu’avès vist. Vous n’en suplique, se jamai
moun paire, lou valènt
Ulisse, pèr paraulo o pèr acioun a tengu si proumesso vers Troio
ounte li Grè n’an tant
rebouli. Remembras-vous, e digas-me lou verai.
E, ‘m’un prefound souspir, Menelau ié respoundeguè :
— O Diéu ! de couard voudrien s’ajassa dins lou lié d’un valènt ome !
Une cèrvio a leissa
dins lou recàti d’un leioun caloussu si cervioun nouvèu e tetaire,
dóu tèms qu’elo vai
pasturga sus lis auturo o dins li vau tepudo ; mai veici que lou
leioun rintrant dins soun
repaire esgorjo malamen tóuti li cervihoun: ansin Ulisse ié fara
subi la malo
escoutelado. Plasigue à Jupiter, em’ à Minervo, em’ à-n-Apouloun,
qu’Ulisse se mesclè
au mitan di Calignaire coume faguè dins Lesbos bèn bastido, quand
s’aubourè contro
Filoumelèido pèr lou lucha, pièi l’esterniguè. Tóuti li Grè se n’en
gaudiguèron. Bouto,
la vido di Calignaire sarié courto e si noço sarien amaro !
Mai ço que me demandes en suplicant te lou dirai sènso rèn
t’escoundre, coume me lis a
dicho lou Vièi de la Mar noun messourguié. Te dirai tout, e noun
t’escoundrai rèn. Maugrat
moun désir de retourna, li Diéu me tenguèron en Egito, estènt que
i’aviéu pas
semoundu li tuado à-n-éli degudo. Car li Diéu volon pas qu’óubliden
si coumandamen.
I’a uno isclo au mitan de la mar oundenco, davans l’Egito, e ié
dison Fare ; n’es
aliunchado autant coume uno barco cloutudo, emé un vènt brounde en
poupo, n’en pòu
faire dins tout un jour. E dins aquelo isclo i’a ‘n port bèn à la
sousto, que, après i’avé
pousa uno aigo founso, l’on ié tiro à la mar li barco pariero. Aqui
li Diéu me tenguèron
vint jour, e li vènt de mar que fan pouja li barco sus l’esquinasso
de l’oundo n’aguèron
pas d’alenado. E mi viéure èron deja abena quand uno Divesso me
regardè e prenguè
pieta de iéu: èro Idoutèio, la fiho dóu Vièi de la Mar, Proutiéu.
Pretouquère soun amo :
elo venguè à moun endavans coume ère soulet, liuen di coumpagnoun
que traulavon de
longo entour de l’isclo, pescant emé de mousclau croucu, car la fam
bourroulavo li
ventre. E se tenènt procho de iéu, ansin me parlè :
— "Siés grevamen dessena, o Estrangié: as perdu la tèsto, o rèstes
eici à toun bon voulé e
t’agrado de soufri ; car, certo, i’a de tèms que siés emplaja dins
aquelo isclo e pos pas
trouva uno fin à-n-acò, e lou courage de ti coumpan s’abeno. "
Ansin mutè, e ié respoundènt tant-lèu, venguère :
— Te dirai en verita, qualo que sièches entre li Divesso, que reste
pas eici à moun bon
voulé. Mai ai degu manca lis Inmourtau que repairon dins lou large
Cèu. Adounc digome,
car li Diéu sabon tout, quau es aquéu dis Inmourtau que retardo ma
routo e que
m’empacho de tourna, fendènt la mar peissounouso.
Ansin parlave et tant-lèu la Divo preclaro me respoundeguè :
—" O Estrangié, te respoundrai vertadiero. Es eici que rèsto lou Vièi
de la Mar, l’ilustre
Proutiéu que noun messorgo e que counèi li founsour de touto la mar
e qu’es l’esclau de
Netune. Dison qu’es moun paire et que d’éu siéu engendrado. Se lou
pos aganta pèr
engano, te dira ta routo e coume tournara à travès de la mar
peissounouso ; e, de mai, te
dira se lou vos, o enfant de Jupitèr, ço que s’es passa dins ti
demoro, lou bèn emé lou
mau, dóu tèms que i’ères pas e que fasiés routo longo e penouso."
Ansin mutè, e tant-lèu ié venguère:
— Aro esplico-me li ruso dóu Vièi, de pòu que me vesènt, noun me
devine e m’escape,
car un Diéu es maleisa de lou gibla, pèr un ome mourtau.
Ansin parlave, e tant-lèu la preclaro Divesso me venguè :
— O Estrangié, te respoundrai vertadiero. Quouro lou Soulèu ajoun
lou mitan dóu Cèu,
alo lou Vièi de la Mar noun messourguié salis de l’oundo à l’alenado
dóu Vènt-Larg,
dins uno roupo de nèblo espesso. Uno fes sourti, s’endor souto li
baumo coufudo. A
soun entour, li biòu marin sènso pèd de la bello Alousino, sali
tambèn de la mar blanco,
s’endormon à bóudre eneirant l’isprouso óudour de la mar prefoundo.
Te menarai aqui,
à l’espelido dóu jour, e te ié plaçarai coume fòu; chausiras tres de
ti coumpan entre li
mai valènt que siègon sus ti banc d’apès. Aro te dirai tóuti Ii ruso
dóu Vièi.
D’abord coumtara e regachara si biòu; pièi lis aguènt desparti cinq
pèr cinq, s’ajassara
au mitan d’éli, coume un pastre au mitan de soun avé. Tre que lou
veirès quasimen
coume endourmi, alors se faudra ensouveni de voste courage emai de
vosto forço ; tenèslou
mau-grat que vogue vous escapa e que reguigne. Prendra la semblanço
de touto
meno de causo que soun sus terro, de serp, d’aigo, de fió lampant;
mai tenès-lou ferme e
sarras mai dur. E quand te questiounara éu-meme, e que lou veiras
reveni coume èro
estènt endourmi, lou cougisses plus e lacho lou Vièi. Pièi, o brave,
demando ié lou Diéu
que t’angouisso e te dira coume tournaras à travès de la mar
peissounouso.
Ansin mutè ; pièi cabussè dins la mar ersejado. E tournère à mi nau,
aqui mounte èron
tirado sus la plajo. Moun cor remenavo un fube de pensado en
marchant. Pièi, uno fes
arriba vers ma barco e vers la mar, faguerian lou soupa; e la niue
divino fuguè aqui.
Alor s’endourmiguerian sus la ribo. E quouro l’Aubo di det rousen,
matiniero,
pounchejè, venguère vers lou bord de la vasto mar en pregant li
Diéu ; e menère tres de
mi coumpan, me fisant de soun courage. D’aquéu tèms, la Divesso,
salido dóu large piés
de la mar, n’en aduguè quatre pèu de biòu marin espeiado de fres,
pièi preparé ‘no ruso
contro soun paire. S’èro assetado en nous esperant, après avé cava
de lié dins la sablo
marino. E venguerian contro elo. Nous faguè plaça, e nous atapè
cadun em’ uno pèu.
Èro un marrid embousc, car la pudessino di biòu marin que
s’apasturon dins la mar nous
descouravo malamen.
Quau pòu se jaire, viguen, contro un moustre de mar ? Mai la Divesso
nous serviguè
bèn : nous metiguè i niflo l’ambròsi redoulènt que couchè de nautre
lou peissùgi di
bèstio marino. Em’a cò espererian pacientamen touto la matinado. A
la perfin, li biòu
marin à mouloun saliguèron de la mar e se venguèron jaire en
renguiero long de la ribo.
E sus lou cop de miejour, lou Vièi saliguè de la Mar, pièi
ajougniguè li biòu graissous, li
coumtè (e nàutri au mitan d’éli) aguènt pas lou dóute de la ruso ;
pièi s’ajassè tambèn.
Tant-lèu se jiterian sus éu en cridant, e lou cencherian de nòsti
bras. Mai lou Vièi noun
óublidè si ruso adrecho e se faguè d’abord un leioun à longo tufo,
pièi un dragoun, pièi
uno pantèro, pièi un gros senglié, pièi d’aigo, pièi un gros aubre
furious. E nautre lou
tenian ferme e valentamen; mai quouro se veguè à noun plus, lou Vièi
routina me
questiounè alor e me diguè:
—
"Quau di Diéu, Enfant d’Atriéu, t’a ensigna pèr que me
prèngues mau-grat iéu ? De que me vos ? "
Ansin mutè ; e ié respoundènt, ié venguère :
— Lou sabes bèn, Vièi. Pèr de que me voulé engana en me demandant ?
Despièi longtèms
deja siéu emplaja dins aquelo isclo ; pode pas trouba de fin-à-acò, e
moun courage
s’abeno. Digo me dounc, car Diéu de tout sias assabenta, quau dis
Inmourtau me
desviro de ma routo et m’empacho de retourna pèr la mar
peissounouso ?
Ansin ié parlave, e éu, me respoundènt, diguè :
— Avans tout, deviés faire de sacrifice à Jupitèr em’ is àutri Diéu,
pèr fin d’arriba
vitamen dins ta patrìo en poujant sur la negro mar. Toun destin es
de pas revèire tis ami
nimai toun oustau davans que fugues revengu vers li aigo dóu Nil,
lou flume casegu de
Jupitèr, e que n’àgu óufert de sànti tuado i Diéu Inmourtau que
repairon dins lou large
Cèu. Alor li Diéu te dounaran la routo que desires.
Ansin mutè ; e tant-lèu lou cor me manquè d’ausi que me coumandavo de
tourna en
Egito, à travers la negro mar, pèr uno routo longo e dificultouso.
Mai respoundènt, ansin
ié venguère :
— Farai tout acò, Vièi, coume me lou recoumandes ; mai digo-me, e
respond-me sènso
messorgo, se soun revengu san e siau emé si barco tóuti li Grè que
Nestor e iéu avèn
leissa en partènt de Troio ; o se quauqu’un d’éli a peri de soudo
mort, dins sa nau o dins
li bras de sis ami, après la guerro ?
Ansin parlave e, me respoundènt, diguè :
— "Enfant d’Atriéu, me demandes rèn vèn pas de counèisse ma pensado.
Mai crese pas
que fugues long-tèms sènso ploura, après qu’auras tout ausi. Proun
de Grè soun esta
toumba ; n’i’a proun de vivènt encaro. As vist de tis iue li causo de
la guerro. Dous di
capoulié gregau encuirassa d’aram an peri au retour ; lou tresen es
viéu e retengu au
mitan de la vasto mar. Ajas es esta dounta sus sa nau à lònguis
espaieto ; Netune d’abord
lou menè vers li roucan de Giras e lou sauvè de la mar; sènso dóute
se sarié sauva de la
mort, emai fuguèsse abouri de Minervo, se soun avié pas di uno
paraulo renegato e fa
uno marrido acioun. Diguè que mau-grat li Diéu escaparié li gràndis
erso de la mar ; e
Netune ausiguè aquelo paraulo d’ourgueianço ; e tant-lèu de sa man
verturiouso agantant
soun foume, suquè lou roucan de Giras e l’esclapè en dous : uno clapo
restè drecho, e
l’autro ounte Ajas s’èro refugi, cabussè e l’entirè dins la grand
mar oundouso. Es ansin
que periguè, aguènt begu dins l’aigo-sau.
"Toun fraire se soustè de la mort, e s’escapè sus sa barco cloutudo,
e la venerablo Junoun
lou sauvè. Mai tout-bèu-just avié vist lou grand Cap Malèio, quand
fugué pres dins uno
broufounié que l’empourtè agouissant au fin bout dóu païs qu’antan i
‘avié demoura
Tieste e mounte restavo aro soun enfant Egiste. Aqui lou retour
semblè foro dangié ; li
Diéu faguèron chanja li vènt e tournèron dins si demoro. Agamennoun,
galié, devalè sus
la terro de la patrìo ; e la beisavo, e n’escampavo de plour de joio
en abounde, de la
revèire. Mai uno gacho lou veguè d’aut d’un roucas mounte lou traite
Egiste l’avié
messo, i’aguènt en pagamen proumes dous Pes d’or.
E d’aqui survihavo despièi touto uno annado, de pòu qu’Agamennoun
arribèsse
d’escoundoun e s’ensou-venguèsse de sa forço e de soun courage. Anè
vitamen lou faire
assaupre au prince dins lou palai. Egiste, autant lèu pensè à-n-un
embousc bèn adouba e
chausiguè dins lou pople vint ome sènso pòu e lis embusquè; pièi
d’un autre las, faguè
alesti un repas. Éu-meme counvidè, perpensant de causo desountado,
lou prince di pople
Agamennoun à lou segre emé si chivau e si càrri. E ansin menè au
tuadou l’imprudènt
enfant d’Atriéu, e lou sagatè dóu tèms dóu repas coume s’esgorjo un
biòu à l’estable.
Pas un di coumpan d’Agamennoun se n’escapè, ni meme aquéli d’Egiste.
Tóuti
fuguèron escoutela dins lou palai dóu Rei.
Ansin mutè, e l’amo tant-lèu me faliguè, e plourère ajassa sus
l’areno; moun paure cor
voulié plus viéure ni vèire la lus dóu Soulèu. Mai après que me
fuguère embouni de
ploura, lou Vièi de la Mar, noun messorguié, me diguè :
— Te lagnes pas mai, ni mai de tems sènso agi, Enfant d’Atriéu, car
à-n-acò i’a pas de
remèdi. Assajo pulèu de gagna la terro de la patrìo. I’agantaras
Egiste encaro viéu, o
bèn Oureste te prevenènt l’aura sagata e saras dóu reboustèri.
Ansin mutè, e dins moun pitre, moun cor e moun èime abelan e triste,
se gaudiguèron
mai ; e ié diguère aquéli paraulo aludo :
— Aro sabe lou destin d’aquésti ; mai digo-me lou tresen, aquéu que
viéu o mort, es
retengu au mitan de la vasto mar. Emai fugue aclapa de tristesso,
lou vole saupre.
Ansin parlave, e me respoundènt, diguè :
— Es l’Enfant de Laerte, qu’avié sis oustau dins Itaco. Iéu l’ai
vist escampant de plour
en abounde dins l’isclo e li demoro de la Ninfo Calipsò que lou
retèn de forço ; et pòu
pas gagna la terro de la patrìo. D’efèt n’a plus ni barco armejado
de rem ni coumpan
que lou poscon remena sus l’esquinasso de la mar. Pèr quant à tu,
divin Menelau, toun
destin es pas de subi la malo mort dins Argos la cavaliero. Mai li
Diéu te mandaran vers
li Champ d’Alis, i raro de la terro, aqui mounte i’a lou blound
Radamante. Aqui la vido
es eisado is ome. Ni nèu, ni longs iver, ni pluèio ; mai de-longo lou
flume Oucean alato
li boufe manèu dóu Vènt Larg, pèr afresca lis ome. Acò sara toun
destin, amor que
poussedisses Eleno, e que siés lou fihat de Jupitèr.
Ansin mutè ; e cabussè dins la mar grumouso. E iéu tournère vers li
barco emé mi
coumpan. Dins moun cor ié bourroulavon un fube de pensié, mentre que
caminave.
Estènt arriba vers ma barco e à la mar, alestiguerian lou soupa, et
la niue sóuvertouso
venguè ; e s’endourmiguerian sus la ribo de la mar. E quand l’Aubo di
det rousen,
matiniero, pareiguè, traguerian nòsti barco à la mar divino.
Aubourerian li mast e
larguerian li velo di nau pariero ; mi coumpan s’assetèron sus li
banc d’apès e tóuti
estènt asseta à soun rèng, tabassèron dis espaieto la mar grumouso.
Faguère aplanta mi
nau de-nouvèu dins lou Nil, lou flume casegu de Jupitèr, e ié
faguère de sànti tuado. E
quand aguère ameisa l’iro di Diéu inmourtau, aubourère un mausoulèu
à-n-Agamennoun pèr fin que sa glòri s’espandigue liuen. Aguènt fa acò,
m’entournère; e li
Diéu me mandèron un vènt manejatiéu, e m’aduguèron lèu dins ma caro
patrìo.
Aro, tu rèsto
dins moun oustau vounge à douge jour ; alor te remandarai
coume se dèu, e te farai de douno ufanouso, tres chivau em’
un bèu càrri ; e te farai douno tambèn d’uno bello coupo pér
óufri de libacioun i Diéu inmourtau e pèr que t’ensouvèngue
sèmpre de iéu.
E lou prudènt Telemaque ié respoundeguè :
— Enfant d’Atriéu, me tenguessias pas mai de tèms eici. Certo,
chabiriéu touto uno
annado asseta contro vous, qu’auriéu lou regret ni de moun oustau ni
de mi gènt,
talamen me chale de vòsti paraulo e de vòsti raconte; mai siéu deja
un soucit pèr mi
coumpan resta dins la dins la divino Pilos, e me tenès eici. Que la
douno que me voulès
faire, posque èstre empourtado e gardado. Menarai pas de chivau dins
Itaco, e vous li
leissarai eici dins la drudesso : car tenès de làrgi plano mounte
crèisson en abounde lou
treulet ‘mé la bauco e l’anouno e la civado e l’òrdi. Dins Itaco i’a
ni routo pèr li càrri, ni
pasquié. Li cabro se i’abarisson miés que li chivau, e se i’agradon
mai. Lis isclo en
pendis sus la mar soun ni larjo ni pradiero, e Itaco mens que tóuti.
Ansin mutè, e lou valènt Menelau riguè; ié prenguè la man e ié
diguè :
— Siés d’un bon sang, moun enfant, amor que parles ansin. Chanjarai
aquelo douno, car
lou pode faire. De tóuti li tresor que soun dins moun oustau te
dounarai lou mai béu e
lou mai requist. Te dounarai un bèu cratère d’argènt que soun orle
es oundra d’or. Es lou
travai de Vulcan, e lou rèi ilustre di Sidounian, quand me recebè
dins soun oustau, à
moun retour, me lou baiè: iéu te lou vole douna.
Ansin se parlavon ; e li counvida revenguèron dins lou palai dóu rèi
divin. Adusien de
fedo ; adusien lou vin qu’avigouro ; e li mouié bèn enribanado adusien
lou pan. E ansin
alestissien lou repas dins lou palai.
Mai li Calignaire davans l’oustau d’Ulisse se gouspihavon de manda
li palet à courrejo
de pèu de cabro sus lou bèu bardat ounte espaçavon d’abitudo sa
croio. Antinòu em’
Erimaque bèu coume un Diéu i’èron asseta : èron li capo di Calignaire
e li mai valentousd’éli. Nouemoun, l’enfant de Fròni, s’aflatant d’éli diguè
à-n-Antinòu :
— Antinòu, se saup-ti vo noun quouro Telemaque tournara de la
savelouso Pilos ? Es
parti menant ma barco que n’ai besoun pèr ana dins la vasto Elido,
ounte ai douge
cavalo emé de miòu paciènt pancaro atrahina : voudriéu n’ajouca
quauquis-un.
Ansin mutè ; e tóuti restèron espanta, car pensavon pas que Telemaque
fuguèsse parti
vers Pilos, la vilo de Neliéu ; mai cresien que fuguèsse pèr
campagno, emé li fedo o lou
pastre. E tant-lèu Antinòu, enfant d’Upeitès ié-diguè :
— Digo-me sènso messorgo quouro a parti e quéti jouvènt chausi dins
Itaco l’an segui,
s’es de lougadié vo d’esclau. An dounc pouscu faire aquèu viage !
Digo-me-lou sènso
m e s s o rgo pèr que sache se t’a près ta barco negro de forço e
mau-grat tu ; vo se te
gagnant pèr si paraulo, la i’as baiado d’espertu.
E l’Enfant de Fròni, Nouemoun, ié respoundeguè
:
— Li i’ai baiado d’esperiéu. Coume auriéu fa, autramen ? Quand un ome
ansin, aguènt
tant de soucit, te demando quicon, es dificile de refusa. Li jouvènt
que l’an segui soun di
nostre e li proumié dóu pople ; e n’ai couneigu soun capoulié qu’èro
Mentor o un Diéu
que ié retrais, car siéu dins l’estounamen d’acò : ai vist lou divin
Mentor aièr matin, e
pamens èro parti sus la nau pèr Pilos.
Aguènt ansin parla, tournè vers l’oustau de soun paire. E lou
courage di dous ome fuguè
treboula. Li Calignaire s’assetèron ensèn, se repausant de si jo. E
l’enfant d’Upeitès,
Antinòu, ié parlè coume eiçò, plen d’amarour ; uno iro negro
coumoulavo soun cor, e sis
iue èron coume de fiò lampant :
— O Diéu ! veici uno grando acioun ourgueiousamen facho, aquéu
Telemaque, d’avé
parti ansin ! Disian que n’en sarié pas mai, e aquel enfant a parti
ausadamen, maugrat
nautre; a tira uno nau à la mar après avedre chausi li plus mai
dintre lou pople ! A
debuta, e nous gardo de flèu en reservo, se Jupitèr noun copo si
forco avans que nous
ague pourta malur. Mai baias-me vitamen uno barco couchouso emé vint
coumpan pèr
que ié cale uno leco à soun retour dins l’engrau, entre Itaco e
l’arebro Samos. Pèr soun
paire aura courregu la mar à sa perdicioun d’éu.
Ansin mutè e tóuti
piquèron di man, e dounèron d’ordre; e tant-lèu s’aubourèron pèr
intra dins l’oustau d’Ulisse.
Mai Penelopo restè pas longtèms de counèisse si
prepaus e ço que remenavon dins soun èime ; lou precoun Medoun que
lis avié entendu, ié venguè dire, car èro sus lou lindau de la cour
quand i’ourdissien si marrit plan.
Se despachè de l’ana dire à Penelopo. E coume pareissié sus lou
lindau, Penelopo ié
diguè :
— Precoun, coume vai que li Calignaire te mandon ? Es-ti pèr dire i
servicialo dóu divin
Ulisse que fenigon de travaia pèr alesti lou repas ? S’au mens me cercavon pas pèr lou
mariage, se meissavon pas d’eici e d’eila, s’enfin prenien eici sa
darriero repeissudo ! O
vàutri que vous sias acampa pèr escoumbouri tout lou bèn e touto la
richesso dóu brave
Telemaque, n’avès dounc jamai, tout pichot, ausi dire pèr vòsti
paire quau èro aquel
Ulisse au mitan di vostre? A jamai res mena injustamen, ni mau parla
en publi, emai acò
fugue lou dre di rèi divin d’abouri l’un et d’ama l’autre; mai éu
n’a jamai fa vioulènci
en res. E voste èime marrit, e vòstis acioun indigno se fan vèire,
car sentès gènt de grat
pèr li benfa qu’avès reçaupu.
E Medoun sajamen ié respoundeguè :
— Li Diéu faguèsson que passes aro ti mai gros flèu ! Mai li
Calignaire ourdisson un
plus marrit plan. Que l’Enfant dóu Tèms noun lou coumpligue !… Volon
tua Telemaque
emé l’aram pounchu, quand tournara dins soun oustau; car éu s’es
emparti pèr saupre de
soun paire, vers la santo Pilos e la divino Lacedemouno.
Ansin mutè, et Penelopo, si geinoui pleguèron e soun paure cor n’en
fuguè matrassa, e
long-tèms restè mudo ; sis iue se coumoulèron de plour e sa tendro
vous fuguè
desalenado ; enfin, respoundènt, elo diguè :
— Precoun, pèr de que moun enfant a parti ? Que besoun avié de mounta
sus de barco
couchouso, chivau de mar que landon pèr lis aigo inmenso ? Vòu-ti que
meme soun
noum siegue óublida dis ome ?
E Medoun sajamen ié respoundeguè :
— Sabe pas s’un Diéu l’a empura, o se de soun sicap s’es emparti
vers Pilos pèr saupre
se soun paire revèn o s’es mort.
Aguènt ansin parla, sourtiguè de l’oustau d’Ulisse. E lis ànci
pougnènt envirounèron
l’amo de Penelope, e pousquè pas meme prene un sèti, emai fuguèsson
noumbrous dins
l’oustau. Mai s’agroumeliguè sus lou lindau de la bello chambro
nouvialo, e se
doulouirè malamen ; e de tout caire li servicialo jouino o vièio dins
l’oustau tambèn se
doulouiravon.
E Penelopo ié diguè en plourant :
— Escoutas, amigo ! Lis Oulimpian m’an aclapa de fléu entre tóuti li
femo nascudo e
abarido emé iéu. Ai perdu d’abord moun brave ome qu’avié ‘n cor de
leioun, emé tóuti
li vertu entre li Grè, e qu’èro ilustre ; e sa glòri èro espandido
dins la grand Grèço e dins
Argos. E aro veici que li broufounié an empourta sèns glòri moun
fiéu escari liuen de sis
oustau; e n’ai pas sachu despartido ! Malurouso, pas uno de vàutri
que n’ague pensa dins
soun èime à me faire leva, sachènt qu’anavo s’embarca sus uno nau
cloutudo e negro.
S’aviéu sachu qu’alestissié sa partènço, sarié resta mau-grat éu, o
bèn m’aurié leissado
morto dins aquelo demoro. Mai, qu’un varlet sono lou vièi Doulìo,
moun esclau, que
moun paire me dounè quand venguère eici e que souigno moun jardin
que: que vague
lèu-lèu dire tout acò à Laerte e qu’aquest dins soun èime se decide
e vèngue en dóu au
mitan d’aquéu pople que volon abouli sa raço em’ aquelo dóu divin
Ulisse.
E la bravo beilesso Ericlèio ié respoundeguè :
— Caro femo, emé l’aram crudèu tuas-me, o bèn gardas-me dins voste
oustau! Vous
escoundrai rèn. Sabiéu tout, e i’ai adus ço que m’a demanda, de pan
e de vin. E m’a fa
jura en grand sarramen que vous diriéu rèn d’avans que siegue lou
jour dougen, se lou
demandavias pas o se sabias pas sa partènço. Avié pòu, en plourant,
que gastessias voste
bèu cors. Mai bagnas-vous e metès de raubo courouso, e mountas dins
l’auto chambro
emé vòsti femo. Aqui pregas Minervo, chato de Jupitèr, Mèstre di
chavano, qu’engarde
Telemaque de la mort. Angouissès pas un vieiard. Pense pas que la
raço d’Arcìse siègue
en òdi i Diéu benura. Mai Ulisse o Telemaque tendran encaro aquéli
bèus oustau em’
aquéli terro drudo.
Ansin mutè, e li lagno de Penelopo s’ameisèron, e si plour
s’arrestèron. Se bagnè, se
meteguè de raubo courouso,e mountant dins la chambro d’aut emé si
femo, espargiguè
lis òrdi sacra d’un gourbelin, e preguè Minervo :
— Escouto-me, fiho indountado de Jupitèr Mèstre di chavano. Se jamai
dins sis oustau
l’endùstri Ulisse a rousti pèr tu li garro graissudo di biòu e dis
agnèu, ensouven-te n’en,
e sauvo-me moun bèu drole. Treboulo li marrit plan di Calignaire
arrougant.
Ansin mutè en eissejant, e la Divesso ausiguè sa preguiero.
Li Calignaire fasien tripet-pelòri dins li sallo deja sourno. E
chascun d’aquéli barbelas
plen de croio disié :
— Deja la Rèino que forço coubesejon, alestis segur nòsti noço, e
saup pas que lou
muertre de soun fiéu es proche.
Ansin chascun mutavo, mai elo couneissié si plan. E Antinòu diguè :
— O dessena ! teisas aquéli paraulo ausado, de pòu que siegon redicho
à Penelopo. Mai
aubouren-nous e fasen à la chut-chuto ço qu’avèn decida dins noste
èime.
Ansin mutè. Chausiguè vint ome valènt que venguèron à la despachado
sus la ribo e
vers li barco couchouso. E traguèron la barco à la mar, e meteguèron
lou mast emé li
velo dins la negro barco ; pièi estroupèron li rem emè de courrejo e
faguèron tesa li velo ;
et si brave servitour i’aduguèron d’armo. Enfin s’estènt embarca,
abrivèron vers la mar
deliéuro, pièi faguèron la begudo en esperant lou Vèspre.
Mai dins la chambro d’aut, la sajo Penelopo s’èro ajassado, n’aguènt
ni manja ni begu, e
se demandant dins elo se soun enfant irreprouchable se sauvarié de
la mort o se sarié
dounta pèr li Calignaire plen de croio. Dóu tèms que remenavo dins
soun èime tóuti
pensado, coume un leioun envirouna pèr d’ome se mòu espavourdi au
mitan d’éli, la
douço som la sesiguè. E s’assoumiguè, e tóuti si làgui
s’esvaniguèron. Alor la Divesso
dis iue glas, Minervo aguè uno autro pensado, e faguè uno Vesioun
retrasènt à-n-Iftimo,
la fiho dóu generous Icàri, qu’avié presso Umèle de Fèro. E Minervo
la mandè dins
l’oustau dóu divin Ulisse, pèr apasia li lagno e li lagremo de
Penelopo que se
descounsoulavo. E la Vesioun intrè dins la chambro nouvialo, long de
la courrejo dóu
pestèu ; e se tenènt au dessus de sa tèsto, ié diguè :
— Dormes, Penelopo, angouissado dins toun paure cor ;
mai li Diéu qu’eternamen vivon noun volon que te lagnes nimai
t’endoulentisses ; car toun drole tournara, aguènt jamai manca li
Diéu.
E la sajo Penelopo, siavamen assoumido i Porto di Sounge, ié
respoundeguè :
— Ma sorre, pèr de que siés vengudo eici mounte jamai t’aviéu visto,
talamen es liuen
toun oustau ? Pèr de que me dises d’apasia li mau emai li lagno que
me bourellon dins
l’èime e dins lou cor ? Ai perdu d’abord moun brave ome qu’avié un
cor de leioun emé
tóuti li vertu entre li Grè, e qu’èro ilustre ; e sa glòri èro
espandido dins la grand Grèço e
tout Argos. E aro veici que moun fiéu escari, lou dessena! sus de
nau cloutudo a parti,
sènso pratico ni di travai ni dóu parla. E me lagne sus éu mai que
sus soun paire ; e
tremole, e siéu dins la pòu que soufrigue vers lou pople mounte es
ana, vo sus la mar.
I’a’n fube d’enemi que ié fan d’embousc e lou volon tua davans que
torne dins la terro
de la patrìo.
E la vago Vesioun ié venguè :
— Anèn, courage ; te fagues pas soucit. Éu a ‘no coumpagno coume lis
àutris ome n’en
souvetarien voulountié, car elo pòu tout: es Minervo que brandis la
lanço ; a
coumpassioun de tis ànci e, aro, me mando pèr te lou dire.
E la sajo Penelopo respoundeguè :
— Se siés uno Divo e s’as ausi la voues de la Divesso, parlo-me dóu
malurous Ulisse.
Es-ti vivènt quauco part, e vèi-ti la lumiero dóu jour ? vo bèn s’es
mort e dins li repaire
de Plutoun ?
E la vago Vesioun ié venguè :
— Te dirai rèn d’éu. Es-ti viéu ? es-ti mort ? fau pas dire de paraulo
vano.
E disènt acò, s’estavaniguè long de la cadaulo dins uno alenado de
vènt.
E la fiho
d’Icàri se derevihè, e soun pauvre cor se dounè gau qu’un sounge
vertadié ié siegue
vengu dins lou sourne de la niue.
E li Calignaire barquejavon sus li routo eigouso, pensant dins sis
èime au muertre marrit
de Telemaque. I’a uno isclo au mitan de la mar pleno d’estèu, entre
Itaco e l’arebro
Samos, Astéris, qu’es pas grando: mai i’a pèr li barco un port à
doublo passo. Es aqui
que li Grè, pèr s’embousca, ourmejèron.