Cant IV

Remonter

   
 

 

 MENELAU

Pèr NA LOUVISO HENNEQUIN

 

   Arribèron à la vasto e founso Lacedemouno, e s’adraièron vers l’oustau dóu glourious Menelau; lou capitèron que fasié dins soun oustau li noço de soun fiéu e de sa chato irreprouchablo : aquesto la dounavo à l’enfant dóu bouiènt Achile. Despièi long-tèms, davans Troio, la i’avié proumesso e afiançado ; e li Diéu coumplissien si noco, e Menelau la mandavo em’ un càrri e de chivau vers la celèbro vilo di Mirmidoun que mestrejavo l’enfant d’Achile.

   E maridavo uno Espartiato, la chato d’Aleitour, emé soun fiéu, lou clapu Megapento, que, dins soun vieiounge, avié agu d’uno esclavo. Car li Diéu avien plus baia d’enfant àn-Eleno despièi qu’avié fa sa chato graciouso, Ermiouno, retrasènt à la Vènus d’or.

   Li vesin e li coumpan dóu glourious Menelau èron asseta au festin dins l’auto e vasto demoro, que se gaudissien ; e ‘n Chantre divin cantavo au mitan d’éli, en flahutant, e dous dansaire balavon à la voues.

   Lou valènt Telemaque e l’enfant ilustre de Nestor s’arrestèron emé si chivau dins la court dóu palai. E lou varlet famihié dóu glourious Menelau, Eteouniéu, courriguè lis aguént vist, e venguè lèu lis anouncia dins l’oustau dóu Prince di pople. E, se tenènt dre contro éu, ié diguè aquéli paraulo aludo : 

— O Menelau, nourrit de Jupitèr, vès-eici dous Estrangié que semblon de sa raço. Digas-me se fau desatala si chivau couchous, o se li fau remanda vers quaucun mai pèr li reçaupre.

   E lou blound Menelau ié respoundeguè en lou rampelant :

   — Eteouniéu, enfant de Bouetòu, ères pas bau tout escas, e veici que parles aro coume un enfant qu’a ges de sèn. Nautre aven proun de cop reçaupu li douno bourgalo d’un oste estrangié avans de tourna eici. Que Jupitèr nous laisse franc de nouvèu malastre dins l’aveni! Mai desfai li chivau de nòstis oste e adus aquésti à la taulejado.

   Ansin mutè ; Eteouniéu sourtiguè à la lèsto; ordre dounè is àutri varlet fidèu de lou segre. E desfaguèron li chivau bagna de susour souto lou coulas, e lis estaquèron à la grùpi en lis apasturant emé d’òrdi blanc e d’espèuto en barjoulado. Apielèron lou càrri contro la paret liso. Pièi menèron lis estrangié dins l’oustau divin.

   Aquésti regardavon en remirant la demoro dóu Rèi, nourrit de Jupitèr. E la resplandour dóu palai de l’ufanous Menelau retrasié à-n-aquelo dóu Soulèu e de la Lugano. E quand aguèron proun remira, rintrèron dins de bagna douiro liso pèr se lava; e quand li servicialo lis aguèron lava e voun d’òli redoulènt, e vesti de jargau e de flassado mouflo, se venguèron asseta sus de cadiero contro Menelau, enfant d’Atriéu. Uno servicialo i’escampè dins uno plato d’argènt, pèr se lava li man, l’aigo d’uno eigadiero d’or ; e meteguè davans éli uno taulo neto ; e la venerablo Beilesso, atenciounado, ié pausè de pan e de mèisse en abounde. E lou Porto-car ié pourgiguè li plato de viando de touto meno e meteguè davans éli de got d’or. E Menelau, ié baiant la man drecho, diguè :

   — Manjas e regalas-vous. Quand aurés acaba de manja e de bèure, vous demandaren quau sias d’entre lis ome. Certo lou sang de vòstis àvi n’a pas fali, e sias d’uno raço de Rèi Porto-bourdoun, nourrit de Jupitèr, car jamai de fléugne an fa d’enfant ansin. 

Ansin mutè. Pièi agantant l’esquino grasso d’uno junego, que n’i’avien fa l’ounour à-néu, la meteguè davans éli. E aquésti mandèron li man i mèisse que i’avien semoundu. Quand aguèron proun manja e proun begu, Telemaque diguè à l’enfant de Nestor, tèstocontro pèr que l’entendiguèsson pas :

   — Vejo, carissime enfant de Nestor, lou trelus de l’aram e lou brut de l’oustau, et l’or, e l’esmaut, e l’argènt e l’evòri. I’a pas de dóute qu’ansin fugue la demoro Oulimpiano de Jupitèr, talamen si richesso soun en abounde. N’en siéu badant quand li remire.

   E Menelau aguènt coumprés ço que disié, ié larguè aquéli paraulo aludo :

   — Bràvis enfant, i’a pas d’ome vivènt que posque lucha ‘mé Jupitèr, car si demoro e si richesso la mort noun li toco. I’a d’ome mai drud que iéu ; n’i’a de mens drud; mai ai subi proun de malastre: vuech an ai barrula sus mi barco, avans de retourna. Ai vist Cipre e la Fenicìo, e lis Egician, e lis Etioupian, e li Sidounian, e li Baumassié, e la Libìo, mounte lis agnéu soun banet e mounte li fedo agnellon tres fes l’an : aqui ni lou Rèi ni lou pastre n’an soufracho de fourmo, de viando nimai de la doucinèu, car an de que móuse touto l’annado. Mai enterin que barrulave de païs tant-que, en m’acampant de richesso, un ome sagatavo bassamen moun fraire, emé l’ajudo e la treitesso d’uno femo. E aro regne doulènt mau-grat mi richesso. Mai acò lou devès sache pèr vòsti paire, quint que fugon. Ai subi de malastre quau saup quant, e derouï uno ciéuta poupulouso e drudo en tresor precious. Basto li Diéu ! iéu n’aguèsse tres fes mens dins mis oustau e fuguesson en vido lis ome valènt qu’an peri davans la grando Troio, liuen d’Argos, pasquié di bèu chivau ! Me doulouire e prege-misse sus tóuti. Souvènti-fes, asseta dins moun oustau, m’es un chale de m’entrista de remembranço ; pièi m’arreste de gouissa, que lou lassige di lagno vèn lèu. Eh! bèn, emai n’en fugue entristesi, li regrete pas tant tóutis ensen qu’un soulet d’entre éli, que soun record me copo la som e me levo la fam : car Ulisse a agu de travèsso mai que tóuti li Grè ; e d’àutri lagno i’èron gardado pèr l’aveni. Uno tristour que noun s’abeno me prèn encauso d’éu qu’es de manco despièi tant de tèms. Saben pas s’es en vido o trepassa ; e lou vièi Laerto lou plouro, e la digno Penelopo tambèn, e Telemaque que leissè pichounet à l’oustau. 

   Ansin mutè, e dounè à Telemaque la desiranço de ploura ; aquest l’ausènt parla de soun paire, s’atapè lis iue dins sa flassado de pourpre emé li dos man, e espandiguè li plour de si parpello. Menelau lou recouneiguè e reflechiguè dins éu se lou leissarié proumié se souveni de soun paire o se ié demandarié d’éu, ié disènt ço que se pensavo.

   Dóu tèms qu’ansin reflechissié dins soun èime e dins soun cor, Eleno davalè de l’auto chambro nouvialo redoulènto ; semblavo Artemis que porto l’aubarèsto d’or. Tant-lèu Adrastè ié pourgiguè ‘n bèu sèti ; Alcipè aduguè ‘n tapis de lano mouflo ; e Filò ié baiè lou gourbelin d’argènt que n’i’avié fa douno Alcandro, la femo de Poulibe, que demouravo en Tebo d’Egito, mounte dins lis oustau i’a mai que mai de richesso embarrado. E Poulibe faguè douno à Menelau de dos bagnadouiro d’argènt, dous endès emé dès Pes d’or. Alcandro tambèn avié fa de bèlli douno à-n-Eleno : uno fielouso d’or em’ un gourbelin d’argènt massis que l’orle n’èro d’or. E la servicialo lou ié pourgiguè, plèn de fiéu tout lèst, que dessus i’avié la fielouso garnido de lano viouleto. Eleno s’assetè, em’ un pichot banc souto li pèd, e tant lèu demandè ansin à soun ome :

   — Divin Menelau, sabèn-ti quau soun aquéli gènt que se fan glòri d’èstre intra dins noste oustau ? Mentirai o noun ? Moun èime me lou dis. Crese pas jamai d’avé vist res, siegue ome, siegue femo, que doune tant d’èr en quaucun. E l’amiracioun me prèn quand vese aquéu jouvènt, talamen retrais à l’enfant dóu grand Ulisse, à Telemaque que leissè tout pichot à l’oustau, quand pèr iéu, achinido, li Grè venguèron à Troio, adusènt la guerro audaciouso.

        E lou blound Menelau, ié respondènt, parlè coume eiçò :

   — Counèisse coume tu, femo, que soun li pèd, li man, lou lamp dis iue, la tèsto, lou péu, tout d’Ulisse. E vès eici que me lou remembrave, e que me revenien tant de mau que pèr iéu avié soufri pacientamen. Mai aquéu garçoun, atapant sis iue dins soun ristre de pourpro, escampo d’amàri lagremo.

    E l’Enfant de Nestor, Pisistrate ié venguè :

    — Menelau, Enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, prince di pople, es bèn l’enfant d’aquéu que disès. Mais es sena, e penso qu’acò sarié gaire counvenènt, tre soun arribado, de dire de mot asardous davans vous que vous escoutan parla coume un Diéu. Lou cavalié de Gerenìo, Nestor, m’a douna l’ordre de l’acoumpagna , car aquest vòu vous vèire pèr que ié dounès counsèu vo ajudo, que rebouli tant-e-pièi pèr la manco de soun paire ; e i’a degun dins soun pople que posque destourna d’éu lou mal-auvàri. 

   E Menelau ié respoundeguè ansin :

   — O Diéu ! segur l’enfant d’un ome escari es dins ma demoro, l’enfant d’un ome que pèr iéu es esta dins tant de batèsto. Aviéu decida de ié faire ounour entre tóuti li Grè, se Jupitèr Oulimpian que retrono au liuen nous avié permés de reveni ensèn sus la mar emé nòsti nau couchouso. I’auriéu basti uno vilo dins Argos e i’auriéu fa un palai; éu, aurié adu d’Itaco si bèn emé si gènt e tout soun pople dins uno di vilo que iéu mestreje : e la i’aurien leissado aquéli que ié rèston. Souvènt se sarian vengu vèire, pèr amistanço e pèr plasé, jusquo tant que la nèblo fousco de la mort nous aguèsse agaloupa. Mai sènso dóute un Diéu a pres envejo d’aquèu destin, bord que lou retèn soulet e malastru, e que ié refuso lou retour.

    Ansin mutè ; e dounè ‘n tóuti l’envejo de ploura. E l’Argiano Eleno, chato de Jupitèr, plouravo ; e tambèn Telemaque, e Menelau; I’Enfant de Nestor avié lis iue nega de lagremo, e dins soun èime se remembravo Antiloque lou sèns-reproche que l’ilustre Enfant de l’Aubo resplendènto avié sagata. Et se lou remembrant, en paraulo aludo diguè :

   — Enfant d’Atriéu, souvènt lou Caloge Nestor m’a agu di, quand se remembro aquèu tèms e parlo de vous, que relevavias sus tóuti pèr la sapiènci. Ansin aro, escoutas-me. M’agrado gaire de ploura après lou festin; mai escamparen de plour quand l’aubo matiniero tournara. Fau ploura aquéli qu’an subi soun destin, qu’es noste soulet pagamen, pàuri mourtau, de nous toumba lou péu pèr éli e de bagna nòsti gauto de lagremo. Moun fraire tambèn es mort, e n’èro pas lou mens valènt di Grè, lou sabès. Iéu siéu pas esta temouin e l’ai pas vist, mai dison qu’Antiloque relevavo sus tóuti à la courso emai au coumbat.

    E Menelau ié respoundeguè :

   — Car enfant, parles coume un ome de sèn e mai vièi, parlarié e farié, coume farié l’enfant d’un paire sàvi. Se vèi eisa la raço preclaro d’un ome bèn nascu que lou Saturnin a mes à l’ounour e qu’a bèn marida. Es ansin qu’à Nestor i’a fa la gràci tóuti li jour de vieii en pas dins soun oustau au mitan d’enfant brave, famous pèr la lanço. Mai retenen li plour que nous vènon d’escapa. Pensen au repas e vuejen-nous d’aigo sus li man. Nous parlaren emé Telemaque deman matin. 

   Ansin mutè. Asfalioun, serviciau fidèu de l’ufanous Menelau, vueje d’aigo sus li det, e tóuti alounguèron li man vers li mèisse davans éli.

   Alor Eleno, chato de Jupiter, aguè uno autro pensado e tout d’un tèms vuejè dins lou vin que bevien lou trassegun que douno la demembranço di mau. Aquèu qu’aurié begu d’aquéu boucoun pourrié pas toumba ‘no lagremo de tout un jour, emai fuguèsson mort si paire e maire, emai davans éu fuguèsson mata pèr lou fèrri soun fraire o soun fiéu bèn ama, e quand meme de sis iue vesènt lou veirié. La chato de Jupitèr avié d’aquéu trassegun pouderous que Poulidanno, femo de Tous, i’avié baia en Egito, terro drudo que fai tant-e-pièi d’aquéli baume, lis un de salut, lis àutri mourtifèr. Eila tóuti li mege soun li mai asciença dis ome, e soun de la raço dóu garissèire Peoun. Après l’avedre prepara, Eleno faguè vueja lou vin e parlè ansin.

   — Menelau, enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, certo, aquésti soun fiéu d’ome valènt ; mai Jupitèr despartis coume vòu lou bèn emai lou mau, car éu pòu tout. Ansin, aro, manjan, asseta dins noste oustau, e chalen-nous de nosto parlado. Vous dirai de causo qu’agradaran: Vous poudrai pas racounta pamens pèr lou menu, ni meme vous remena tóuti li coumbat dóu paciènt Ulisse, talamen aquel ome valènt n’a fa e n’a soustengu, d’obro, encò dóu pople Trouian, mounte li Grè èron aclapa de malastre. Se curbènt éumeme de plago ountouso, emé lis espalo amagado de peiandro e tau qu’un esclau, es intra dins la grando ciéuta di guerrejaire enemi, s’estènt mes coume un paure e tout autre que ço qu’èro vers li nau Gregalo. Es ansin qu’intrè dins la vilo di Trouian, descouneissu de tóuti. Souleto lou recouneiguère e lou questiounère; mai me respoundeguè ‘mé ruso. Pièi lou faguère bagna, lou vougnère d’òli redoulènt e lou faguère agaloupa de vièsti; e faguère lou grand juramen, proumetènt de pas decela Ulisse davans que fugue tourna vers si barco couchouso e si tibanèu. Alor me descurbiguè tóuti li proujèt di Grè. E après avé sagata emé sa longo viro d’aram tant-e-piéi-mai de Trouian, tournè mai vers li Gregau, i’adusènt que-noun-sai de secrèt. E li femo de Troio gouissavon, lamentablo ; mai moun esperit se gaudissié, car deja dins moun cor greiavo l’envejo de tourna vers moun oustau. Plourave lou mau-destin que Vènus m’avié fa, quand me menè pèr engano liuen de la bono terro patrialo e de ma chato et de ma chambro nouvialo e d’un ome que n’es pas sènso, ni d’èime ni de béuta.

   E Menelau ié respondènt, diguè :

   — As di tout acò coume counvèn. Segur couneigu l’èime e la sapiènci de forço gènt valènt, ai courregu forço païs; mai jamai de mis iue n’ai vist courage coume aquèu dóu paciènt Ulisse, nimai quaucarèn coume ço qu’aquel ome valènt faguè e risquè dins lou Cavau bèn atrenca ounte s’erian tóuti embarra, li prince di Grè, pèr pourta la mort e lou mau-destin i Trouian. E venguères aqui, sènso doute un Diéu te butè, voulènt baïa de glòri i Trouian ; Deifobe te seguissié, retrasènt à-n-un Diéu. E tres fes faguères lou tour de l’embousc cava, en ié picant subre ; e disiés li noum di prince gregau en fasènt la voues di femo de cadun. E nàutri, iéu emé Dioumedo e lou divin Ulisse, asseta dintre, ausissian ta voues. E Dioumedo e iéu voulian n’en sourti emé vanc, pulèu que d’escouta de dedins ; mai Ulisse nous arrestè e nous retenguè contre nautre. E lis àutris enfant di Grè istavon mut, e Anticle soulet te vouguè respondre ; mai Ulisse ié barrè la bouco de si fòrti man, e sauvè tóuti li Grè ; et lou tenguè ‘nsin enjusquo que Minervo t’ague aliunchado.

   E lou prudènt Telemaque ié venguè :

   — Menelau, enfant d’Atrièu, nourrit de Jupitèr, prince di pople, acò ‘s triste ; mai aquéli causo n’an pas tengu liuen d’éu la malo mort, meme soun cor fuguèsse-ti de fèrri. — Anèn ! pèr jouï de la douço som, menas-nous à la jasso.

   Ansin mutè. L’Argiano Eleno faguè prepara li litocho i servicialo, souto lou pourtegue ; ié faguè acampa de bèu lansòu de pourpro qu’atapèron de vano: pièi dessus ié meteguèron de lano espesso. E li servicialo sourtiguèron de l’oustau, portènt d’entorcho i man ; espandiguèron li lié e ‘n precoun menè lis oste. Lou valènt Telemaque e l’ilustre enfant de Nestor s’endourmiguèron souto lou pourtegue de l’oustau. E Menelau s’endourmiguè au founs dóu grand oustau ; pièi Eleno au large vèu, la mai bello di femo, se couchè contro éu.

   Mai quouro l’Aubo di det rousen, matiniero, pareiguè, lou valènt Menelau saliguè de soun lié, carguè sis abihage, cenchè entour de sis espalo uno espaso pounchudo, e courdelè sus si pèd bléuge de bèlli sandalo. E, retrasènt à-n-un Diéu, sourtiguè de la chambro nouvialo ; venguè s’asseta contro Telemaque, e ié parlè :

   — Valènt Telemaque, que besoun t’a buta vers la divino Lacedemouno, sus l’esquinasso de la mar ? Es-ti pèr d’afaire publi o pèr d’afaire priva ? Parle-me franc.

   E lou prudènt Telemaque ié respoundeguè :

   — Menelau, Enfant d’Atriéu, nourrit de Jupitèr, prince di pople, vène pèr que me parlès de moun paire. Moun oustau es à la rouino, mi bèu travai soun au degai. Lou palai es plen de gènt enemi qu’escoutellon mi fedo grasso e mi biòu plego-pèd ‘mé si frountas rufa : es li Pretendènt de ma maire e soun d’uno grando croio. Ansin iéu, aro, vène à vòsti geinoui pèr fin que, me parlant de la mort lamentouso de moun paire; me diguès se l’avès visto de vòstis iue, o se l’avès sachudo de quauque viajadou. Certo, uno maire malastrado, elo, l’a fa. M’embulessias pas pèr me counsoula ni pèr coumpassioun. Mai digas-me franc tout ço qu’avès vist. Vous n’en suplique, se jamai moun paire, lou valènt Ulisse, pèr paraulo o pèr acioun a tengu si proumesso vers Troio ounte li Grè n’an tant rebouli. Remembras-vous, e digas-me lou verai.

   E, ‘m’un prefound souspir, Menelau ié respoundeguè : 

   — O Diéu ! de couard voudrien s’ajassa dins lou lié d’un valènt ome ! Une cèrvio a leissa dins lou recàti d’un leioun caloussu si cervioun nouvèu e tetaire, dóu tèms qu’elo vai pasturga sus lis auturo o dins li vau tepudo ; mai veici que lou leioun rintrant dins soun repaire esgorjo malamen tóuti li cervihoun: ansin Ulisse ié fara subi la malo escoutelado. Plasigue à Jupiter, em’ à Minervo, em’ à-n-Apouloun, qu’Ulisse se mesclè au mitan di Calignaire coume faguè dins Lesbos bèn bastido, quand s’aubourè contro Filoumelèido pèr lou lucha, pièi l’esterniguè. Tóuti li Grè se n’en gaudiguèron. Bouto, la vido di Calignaire sarié courto e si noço sarien amaro ! Mai ço que me demandes en suplicant te lou dirai sènso rèn t’escoundre, coume me lis a dicho lou Vièi de la Mar noun messourguié. Te dirai tout, e noun t’escoundrai rèn. Maugrat moun désir de retourna, li Diéu me tenguèron en Egito, estènt que i’aviéu pas semoundu li tuado à-n-éli degudo. Car li Diéu volon pas qu’óubliden si coumandamen. I’a uno isclo au mitan de la mar oundenco, davans l’Egito, e ié dison Fare ; n’es aliunchado autant coume uno barco cloutudo, emé un vènt brounde en poupo, n’en pòu faire dins tout un jour. E dins aquelo isclo i’a ‘n port bèn à la sousto, que, après i’avé pousa uno aigo founso, l’on ié tiro à la mar li barco pariero. Aqui li Diéu me tenguèron vint jour, e li vènt de mar que fan pouja li barco sus l’esquinasso de l’oundo n’aguèron pas d’alenado. E mi viéure èron deja abena quand uno Divesso me regardè e prenguè pieta de iéu: èro Idoutèio, la fiho dóu Vièi de la Mar, Proutiéu. Pretouquère soun amo : elo venguè à moun endavans coume ère soulet, liuen di coumpagnoun que traulavon de longo entour de l’isclo, pescant emé de mousclau croucu, car la fam bourroulavo li ventre. E se tenènt procho de iéu, ansin me parlè :

   — "Siés grevamen dessena, o Estrangié: as perdu la tèsto, o rèstes eici à toun bon voulé e t’agrado de soufri ; car, certo, i’a de tèms que siés emplaja dins aquelo isclo e pos pas trouva uno fin à-n-acò, e lou courage de ti coumpan s’abeno. "

   Ansin mutè, e ié respoundènt tant-lèu, venguère :

   — Te dirai en verita, qualo que sièches entre li Divesso, que reste pas eici à moun bon voulé. Mai ai degu manca lis Inmourtau que repairon dins lou large Cèu. Adounc digome, car li Diéu sabon tout, quau es aquéu dis Inmourtau que retardo ma routo e que m’empacho de tourna, fendènt la mar peissounouso.

   Ansin parlave et tant-lèu la Divo preclaro me respoundeguè :

   —" O Estrangié, te respoundrai vertadiero. Es eici que rèsto lou Vièi de la Mar, l’ilustre Proutiéu que noun messorgo e que counèi li founsour de touto la mar e qu’es l’esclau de Netune. Dison qu’es moun paire et que d’éu siéu engendrado. Se lou pos aganta pèr engano, te dira ta routo e coume tournara à travès de la mar peissounouso ; e, de mai, te dira se lou vos, o enfant de Jupitèr, ço que s’es passa dins ti demoro, lou bèn emé lou mau, dóu tèms que i’ères pas e que fasiés routo longo e penouso."

    Ansin mutè, e tant-lèu ié venguère:

   — Aro esplico-me li ruso dóu Vièi, de pòu que me vesènt, noun me devine e m’escape, car un Diéu es maleisa de lou gibla, pèr un ome mourtau.

   Ansin parlave, e tant-lèu la preclaro Divesso me venguè : 

   — O Estrangié, te respoundrai vertadiero. Quouro lou Soulèu ajoun lou mitan dóu Cèu, alo lou Vièi de la Mar noun messourguié salis de l’oundo à l’alenado dóu Vènt-Larg, dins uno roupo de nèblo espesso. Uno fes sourti, s’endor souto li baumo coufudo. A soun entour, li biòu marin sènso pèd de la bello Alousino, sali tambèn de la mar blanco, s’endormon à bóudre eneirant l’isprouso óudour de la mar prefoundo. Te menarai aqui, à l’espelido dóu jour, e te ié plaçarai coume fòu; chausiras tres de ti coumpan entre li mai valènt que siègon sus ti banc d’apès. Aro te dirai tóuti Ii ruso dóu Vièi. D’abord coumtara e regachara si biòu; pièi lis aguènt desparti cinq pèr cinq, s’ajassara au mitan d’éli, coume un pastre au mitan de soun avé. Tre que lou veirès quasimen coume endourmi, alors se faudra ensouveni de voste courage emai de vosto forço ; tenèslou mau-grat que vogue vous escapa e que reguigne. Prendra la semblanço de touto meno de causo que soun sus terro, de serp, d’aigo, de fió lampant; mai tenès-lou ferme e sarras mai dur. E quand te questiounara éu-meme, e que lou veiras reveni coume èro estènt endourmi, lou cougisses plus e lacho lou Vièi. Pièi, o brave, demando ié lou Diéu que t’angouisso e te dira coume tournaras à travès de la mar peissounouso.

   Ansin mutè ; pièi cabussè dins la mar ersejado. E tournère à mi nau, aqui mounte èron tirado sus la plajo. Moun cor remenavo un fube de pensado en marchant. Pièi, uno fes arriba vers ma barco e vers la mar, faguerian lou soupa; e la niue divino fuguè aqui. Alor s’endourmiguerian sus la ribo. E quouro l’Aubo di det rousen, matiniero, pounchejè, venguère vers lou bord de la vasto mar en pregant li Diéu ; e menère tres de mi coumpan, me fisant de soun courage. D’aquéu tèms, la Divesso, salido dóu large piés de la mar, n’en aduguè quatre pèu de biòu marin espeiado de fres, pièi preparé ‘no ruso contro soun paire. S’èro assetado en nous esperant, après avé cava de lié dins la sablo marino. E venguerian contro elo. Nous faguè plaça, e nous atapè cadun em’ uno pèu. Èro un marrid embousc, car la pudessino di biòu marin que s’apasturon dins la mar nous descouravo malamen. Quau pòu se jaire, viguen, contro un moustre de mar ? Mai la Divesso nous serviguè bèn : nous metiguè i niflo l’ambròsi redoulènt que couchè de nautre lou peissùgi di bèstio marino. Em’a cò espererian pacientamen touto la matinado. A la perfin, li biòu marin à mouloun saliguèron de la mar e se venguèron jaire en renguiero long de la ribo. E sus lou cop de miejour, lou Vièi saliguè de la Mar, pièi ajougniguè li biòu graissous, li coumtè (e nàutri au mitan d’éli) aguènt pas lou dóute de la ruso ; pièi s’ajassè tambèn. Tant-lèu se jiterian sus éu en cridant, e lou cencherian de nòsti bras. Mai lou Vièi noun óublidè si ruso adrecho e se faguè d’abord un leioun à longo tufo, pièi un dragoun, pièi uno pantèro, pièi un gros senglié, pièi d’aigo, pièi un gros aubre furious. E nautre lou tenian ferme e valentamen; mai quouro se veguè à noun plus, lou Vièi routina me questiounè alor e me diguè: 

 — "Quau di Diéu, Enfant d’Atriéu, t’a ensigna pèr que me prèngues mau-grat iéu ? De que me vos ? "

   Ansin mutè ; e ié respoundènt, ié venguère :

   — Lou sabes bèn, Vièi. Pèr de que me voulé engana en me demandant ? Despièi longtèms deja siéu emplaja dins aquelo isclo ; pode pas trouba de fin-à-acò, e moun courage s’abeno. Digo me dounc, car Diéu de tout sias assabenta, quau dis Inmourtau me desviro de ma routo et m’empacho de retourna pèr la mar peissounouso ?

   Ansin ié parlave, e éu, me respoundènt, diguè :

   — Avans tout, deviés faire de sacrifice à Jupitèr em’ is àutri Diéu, pèr fin d’arriba vitamen dins ta patrìo en poujant sur la negro mar. Toun destin es de pas revèire tis ami nimai toun oustau davans que fugues revengu vers li aigo dóu Nil, lou flume casegu de Jupitèr, e que n’àgu óufert de sànti tuado i Diéu Inmourtau que repairon dins lou large Cèu. Alor li Diéu te dounaran la routo que desires. Ansin mutè ; e tant-lèu lou cor me manquè d’ausi que me coumandavo de tourna en Egito, à travers la negro mar, pèr uno routo longo e dificultouso. Mai respoundènt, ansin ié venguère :

   — Farai tout acò, Vièi, coume me lou recoumandes ; mai digo-me, e respond-me sènso messorgo, se soun revengu san e siau emé si barco tóuti li Grè que Nestor e iéu avèn leissa en partènt de Troio ; o se quauqu’un d’éli a peri de soudo mort, dins sa nau o dins li bras de sis ami, après la guerro ?

   Ansin parlave e, me respoundènt, diguè :

   — "Enfant d’Atriéu, me demandes rèn vèn pas de counèisse ma pensado. Mai crese pas que fugues long-tèms sènso ploura, après qu’auras tout ausi. Proun de Grè soun esta toumba ; n’i’a proun de vivènt encaro. As vist de tis iue li causo de la guerro. Dous di capoulié gregau encuirassa d’aram an peri au retour ; lou tresen es viéu e retengu au mitan de la vasto mar. Ajas es esta dounta sus sa nau à lònguis espaieto ; Netune d’abord lou menè vers li roucan de Giras e lou sauvè de la mar; sènso dóute se sarié sauva de la mort, emai fuguèsse abouri de Minervo, se soun avié pas di uno paraulo renegato e fa uno marrido acioun. Diguè que mau-grat li Diéu escaparié li gràndis erso de la mar ; e Netune ausiguè aquelo paraulo d’ourgueianço ; e tant-lèu de sa man verturiouso agantant soun foume, suquè lou roucan de Giras e l’esclapè en dous : uno clapo restè drecho, e l’autro ounte Ajas s’èro refugi, cabussè e l’entirè dins la grand mar oundouso. Es ansin que periguè, aguènt begu dins l’aigo-sau.

    "Toun fraire se soustè de la mort, e s’escapè sus sa barco cloutudo, e la venerablo Junoun lou sauvè. Mai tout-bèu-just avié vist lou grand Cap Malèio, quand fugué pres dins uno broufounié que l’empourtè agouissant au fin bout dóu païs qu’antan i ‘avié demoura Tieste e mounte restavo aro soun enfant Egiste. Aqui lou retour semblè foro dangié ; li Diéu faguèron chanja li vènt e tournèron dins si demoro. Agamennoun, galié, devalè sus la terro de la patrìo ; e la beisavo, e n’escampavo de plour de joio en abounde, de la revèire. Mai uno gacho lou veguè d’aut d’un roucas mounte lou traite Egiste l’avié messo, i’aguènt en pagamen proumes dous Pes d’or. E d’aqui survihavo despièi touto uno annado, de pòu qu’Agamennoun arribèsse d’escoundoun e s’ensou-venguèsse de sa forço e de soun courage. Anè vitamen lou faire assaupre au prince dins lou palai. Egiste, autant lèu pensè à-n-un embousc bèn adouba e chausiguè dins lou pople vint ome sènso pòu e lis embusquè; pièi d’un autre las, faguè alesti un repas. Éu-meme counvidè, perpensant de causo desountado, lou prince di pople Agamennoun à lou segre emé si chivau e si càrri. E ansin menè au tuadou l’imprudènt enfant d’Atriéu, e lou sagatè dóu tèms dóu repas coume s’esgorjo un biòu à l’estable. Pas un di coumpan d’Agamennoun se n’escapè, ni meme aquéli d’Egiste. Tóuti fuguèron escoutela dins lou palai dóu Rei. 

     Ansin mutè, e l’amo tant-lèu me faliguè, e plourère ajassa sus l’areno; moun paure cor voulié plus viéure ni vèire la lus dóu Soulèu. Mai après que me fuguère embouni de ploura, lou Vièi de la Mar, noun messorguié, me diguè :

   — Te lagnes pas mai, ni mai de tems sènso agi, Enfant d’Atriéu, car à-n-acò i’a pas de remèdi. Assajo pulèu de gagna la terro de la patrìo. I’agantaras Egiste encaro viéu, o bèn Oureste te prevenènt l’aura sagata e saras dóu reboustèri.

   Ansin mutè, e dins moun pitre, moun cor e moun èime abelan e triste, se gaudiguèron mai ; e ié diguère aquéli paraulo aludo :

   — Aro sabe lou destin d’aquésti ; mai digo-me lou tresen, aquéu que viéu o mort, es retengu au mitan de la vasto mar. Emai fugue aclapa de tristesso, lou vole saupre.

   Ansin parlave, e me respoundènt, diguè :

   — Es l’Enfant de Laerte, qu’avié sis oustau dins Itaco. Iéu l’ai vist escampant de plour en abounde dins l’isclo e li demoro de la Ninfo Calipsò que lou retèn de forço ; et pòu pas gagna la terro de la patrìo. D’efèt n’a plus ni barco armejado de rem ni coumpan que lou poscon remena sus l’esquinasso de la mar. Pèr quant à tu, divin Menelau, toun destin es pas de subi la malo mort dins Argos la cavaliero. Mai li Diéu te mandaran vers li Champ d’Alis, i raro de la terro, aqui mounte i’a lou blound Radamante. Aqui la vido es eisado is ome. Ni nèu, ni longs iver, ni pluèio ; mai de-longo lou flume Oucean alato li boufe manèu dóu Vènt Larg, pèr afresca lis ome. Acò sara toun destin, amor que poussedisses Eleno, e que siés lou fihat de Jupitèr.

   Ansin mutè ; e cabussè dins la mar grumouso. E iéu tournère vers li barco emé mi coumpan. Dins moun cor ié bourroulavon un fube de pensié, mentre que caminave. Estènt arriba vers ma barco e à la mar, alestiguerian lou soupa, et la niue sóuvertouso venguè ; e s’endourmiguerian sus la ribo de la mar. E quand l’Aubo di det rousen, matiniero, pareiguè, traguerian nòsti barco à la mar divino. Aubourerian li mast e larguerian li velo di nau pariero ; mi coumpan s’assetèron sus li banc d’apès e tóuti estènt asseta à soun rèng, tabassèron dis espaieto la mar grumouso. Faguère aplanta mi nau de-nouvèu dins lou Nil, lou flume casegu de Jupitèr, e ié faguère de sànti tuado. E quand aguère ameisa l’iro di Diéu inmourtau, aubourère un mausoulèu à-n-Agamennoun pèr fin que sa glòri s’espandigue liuen. Aguènt fa acò, m’entournère; e li Diéu me mandèron un vènt manejatiéu, e m’aduguèron lèu dins ma caro patrìo.

   Aro, tu rèsto dins moun oustau vounge à douge jour ; alor te remandarai coume se dèu, e te farai de douno ufanouso, tres chivau em’ un bèu càrri ; e te farai douno tambèn d’uno bello coupo pér óufri de libacioun i Diéu inmourtau e pèr que t’ensouvèngue sèmpre de iéu.

   E lou prudènt Telemaque ié respoundeguè :

    — Enfant d’Atriéu, me tenguessias pas mai de tèms eici. Certo, chabiriéu touto uno annado asseta contro vous, qu’auriéu lou regret ni de moun oustau ni de mi gènt, talamen me chale de vòsti paraulo e de vòsti raconte; mai siéu deja un soucit pèr mi coumpan resta dins la dins la divino Pilos, e me tenès eici. Que la douno que me voulès faire, posque èstre empourtado e gardado. Menarai pas de chivau dins Itaco, e vous li leissarai eici dins la drudesso : car tenès de làrgi plano mounte crèisson en abounde lou treulet ‘mé la bauco e l’anouno e la civado e l’òrdi. Dins Itaco i’a ni routo pèr li càrri, ni pasquié. Li cabro se i’abarisson miés que li chivau, e se i’agradon mai. Lis isclo en pendis sus la mar soun ni larjo ni pradiero, e Itaco mens que tóuti.

   Ansin mutè, e lou valènt Menelau riguè; ié prenguè la man e ié diguè :

   — Siés d’un bon sang, moun enfant, amor que parles ansin. Chanjarai aquelo douno, car lou pode faire. De tóuti li tresor que soun dins moun oustau te dounarai lou mai béu e lou mai requist. Te dounarai un bèu cratère d’argènt que soun orle es oundra d’or. Es lou travai de Vulcan, e lou rèi ilustre di Sidounian, quand me recebè dins soun oustau, à moun retour, me lou baiè: iéu te lou vole douna.

    Ansin se parlavon ; e li counvida revenguèron dins lou palai dóu rèi divin. Adusien de fedo ; adusien lou vin qu’avigouro ; e li mouié bèn enribanado adusien lou pan. E ansin alestissien lou repas dins lou palai.

   Mai li Calignaire davans l’oustau d’Ulisse se gouspihavon de manda li palet à courrejo de pèu de cabro sus lou bèu bardat ounte espaçavon d’abitudo sa croio. Antinòu em’ Erimaque bèu coume un Diéu i’èron asseta : èron li capo di Calignaire e li mai valentousd’éli. Nouemoun, l’enfant de Fròni, s’aflatant d’éli diguè à-n-Antinòu :

   — Antinòu, se saup-ti vo noun quouro Telemaque tournara de la savelouso Pilos ? Es parti menant ma barco que n’ai besoun pèr ana dins la vasto Elido, ounte ai douge cavalo emé de miòu paciènt pancaro atrahina : voudriéu n’ajouca quauquis-un.

   Ansin mutè ; e tóuti restèron espanta, car pensavon pas que Telemaque fuguèsse parti vers Pilos, la vilo de Neliéu ; mai cresien que fuguèsse pèr campagno, emé li fedo o lou pastre. E tant-lèu Antinòu, enfant d’Upeitès ié-diguè :

   — Digo-me sènso messorgo quouro a parti e quéti jouvènt chausi dins Itaco l’an segui, s’es de lougadié vo d’esclau. An dounc pouscu faire aquèu viage ! Digo-me-lou sènso m e s s o rgo pèr que sache se t’a près ta barco negro de forço e mau-grat tu ; vo se te gagnant pèr si paraulo, la i’as baiado d’espertu.

   E l’Enfant de Fròni, Nouemoun, ié respoundeguè :

   — Li i’ai baiado d’esperiéu. Coume auriéu fa, autramen ? Quand un ome ansin, aguènt tant de soucit, te demando quicon, es dificile de refusa. Li jouvènt que l’an segui soun di nostre e li proumié dóu pople ; e n’ai couneigu soun capoulié qu’èro Mentor o un Diéu que ié retrais, car siéu dins l’estounamen d’acò : ai vist lou divin Mentor aièr matin, e pamens èro parti sus la nau pèr Pilos.

   Aguènt ansin parla, tournè vers l’oustau de soun paire. E lou courage di dous ome fuguè treboula. Li Calignaire s’assetèron ensèn, se repausant de si jo. E l’enfant d’Upeitès, Antinòu, ié parlè coume eiçò, plen d’amarour ; uno iro negro coumoulavo soun cor, e sis iue èron coume de fiò lampant :

   — O Diéu ! veici uno grando acioun ourgueiousamen facho, aquéu Telemaque, d’avé parti ansin ! Disian que n’en sarié pas mai, e aquel enfant a parti ausadamen, maugrat nautre; a tira uno nau à la mar après avedre chausi li plus mai dintre lou pople ! A debuta, e nous gardo de flèu en reservo, se Jupitèr noun copo si forco avans que nous ague pourta malur. Mai baias-me vitamen uno barco couchouso emé vint coumpan pèr que ié cale uno leco à soun retour dins l’engrau, entre Itaco e l’arebro Samos. Pèr soun paire aura courregu la mar à sa perdicioun d’éu.

   Ansin mutè e tóuti piquèron di man, e dounèron d’ordre; e tant-lèu s’aubourèron pèr intra dins l’oustau d’Ulisse.

   Mai Penelopo restè pas longtèms de counèisse si prepaus e ço que remenavon dins soun èime ; lou precoun Medoun que lis avié entendu, ié venguè dire, car èro sus lou lindau de la cour quand i’ourdissien si marrit plan. Se despachè de l’ana dire à Penelopo. E coume pareissié sus lou lindau, Penelopo ié diguè :

   — Precoun, coume vai que li Calignaire te mandon ? Es-ti pèr dire i servicialo dóu divin Ulisse que fenigon de travaia pèr alesti lou repas ? S’au mens me cercavon pas pèr lou mariage, se meissavon pas d’eici e d’eila, s’enfin prenien eici sa darriero repeissudo ! O vàutri que vous sias acampa pèr escoumbouri tout lou bèn e touto la richesso dóu brave Telemaque, n’avès dounc jamai, tout pichot, ausi dire pèr vòsti paire quau èro aquel Ulisse au mitan di vostre? A jamai res mena injustamen, ni mau parla en publi, emai acò fugue lou dre di rèi divin d’abouri l’un et d’ama l’autre; mai éu n’a jamai fa vioulènci en res. E voste èime marrit, e vòstis acioun indigno se fan vèire, car sentès gènt de grat pèr li benfa qu’avès reçaupu.

   E Medoun sajamen ié respoundeguè :

   — Li Diéu faguèsson que passes aro ti mai gros flèu ! Mai li Calignaire ourdisson un plus marrit plan. Que l’Enfant dóu Tèms noun lou coumpligue !… Volon tua Telemaque emé l’aram pounchu, quand tournara dins soun oustau; car éu s’es emparti pèr saupre de soun paire, vers la santo Pilos e la divino Lacedemouno.

      Ansin mutè, et Penelopo, si geinoui pleguèron e soun paure cor n’en fuguè matrassa, e long-tèms restè mudo ; sis iue se coumoulèron de plour e sa tendro vous fuguè desalenado ; enfin, respoundènt, elo diguè :

   — Precoun, pèr de que moun enfant a parti ? Que besoun avié de mounta sus de barco couchouso, chivau de mar que landon pèr lis aigo inmenso ? Vòu-ti que meme soun noum siegue óublida dis ome ?

   E Medoun sajamen ié respoundeguè :

   — Sabe pas s’un Diéu l’a empura, o se de soun sicap s’es emparti vers Pilos pèr saupre se soun paire revèn o s’es mort.

   Aguènt ansin parla, sourtiguè de l’oustau d’Ulisse. E lis ànci pougnènt envirounèron l’amo de Penelope, e pousquè pas meme prene un sèti, emai fuguèsson noumbrous dins l’oustau. Mai s’agroumeliguè sus lou lindau de la bello chambro nouvialo, e se doulouirè malamen ; e de tout caire li servicialo jouino o vièio dins l’oustau tambèn se doulouiravon.

   E Penelopo ié diguè en plourant :

   — Escoutas, amigo ! Lis Oulimpian m’an aclapa de fléu entre tóuti li femo nascudo e abarido emé iéu. Ai perdu d’abord moun brave ome qu’avié ‘n cor de leioun, emé tóuti li vertu entre li Grè, e qu’èro ilustre ; e sa glòri èro espandido dins la grand Grèço e dins Argos. E aro veici que li broufounié an empourta sèns glòri moun fiéu escari liuen de sis oustau; e n’ai pas sachu despartido ! Malurouso, pas uno de vàutri que n’ague pensa dins soun èime à me faire leva, sachènt qu’anavo s’embarca sus uno nau cloutudo e negro. S’aviéu sachu qu’alestissié sa partènço, sarié resta mau-grat éu, o bèn m’aurié leissado morto dins aquelo demoro. Mai, qu’un varlet sono lou vièi Doulìo, moun esclau, que moun paire me dounè quand venguère eici e que souigno moun jardin que: que vague lèu-lèu dire tout acò à Laerte e qu’aquest dins soun èime se decide e vèngue en dóu au mitan d’aquéu pople que volon abouli sa raço em’ aquelo dóu divin Ulisse.

   E la bravo beilesso Ericlèio ié respoundeguè :

   — Caro femo, emé l’aram crudèu tuas-me, o bèn gardas-me dins voste oustau! Vous escoundrai rèn. Sabiéu tout, e i’ai adus ço que m’a demanda, de pan e de vin. E m’a fa jura en grand sarramen que vous diriéu rèn d’avans que siegue lou jour dougen, se lou demandavias pas o se sabias pas sa partènço. Avié pòu, en plourant, que gastessias voste bèu cors. Mai bagnas-vous e metès de raubo courouso, e mountas dins l’auto chambro emé vòsti femo. Aqui pregas Minervo, chato de Jupitèr, Mèstre di chavano, qu’engarde Telemaque de la mort. Angouissès pas un vieiard. Pense pas que la raço d’Arcìse siègue en òdi i Diéu benura. Mai Ulisse o Telemaque tendran encaro aquéli bèus oustau em’ aquéli terro drudo.

   Ansin mutè, e li lagno de Penelopo s’ameisèron, e si plour s’arrestèron. Se bagnè, se meteguè de raubo courouso,e mountant dins la chambro d’aut emé si femo, espargiguè lis òrdi sacra d’un gourbelin, e preguè Minervo :

   — Escouto-me, fiho indountado de Jupitèr Mèstre di chavano. Se jamai dins sis oustau l’endùstri Ulisse a rousti pèr tu li garro graissudo di biòu e dis agnèu, ensouven-te n’en, e sauvo-me moun bèu drole. Treboulo li marrit plan di Calignaire arrougant.

   Ansin mutè en eissejant, e la Divesso ausiguè sa preguiero.

   Li Calignaire fasien tripet-pelòri dins li sallo deja sourno. E chascun d’aquéli barbelas plen de croio disié :

   — Deja la Rèino que forço coubesejon, alestis segur nòsti noço, e saup pas que lou muertre de soun fiéu es proche.

   Ansin chascun mutavo, mai elo couneissié si plan. E Antinòu diguè :

   — O dessena ! teisas aquéli paraulo ausado, de pòu que siegon redicho à Penelopo. Mai aubouren-nous e fasen à la chut-chuto ço qu’avèn decida dins noste èime.

   Ansin mutè. Chausiguè vint ome valènt que venguèron à la despachado sus la ribo e vers li barco couchouso. E traguèron la barco à la mar, e meteguèron lou mast emé li velo dins la negro barco ; pièi estroupèron li rem emè de courrejo e faguèron tesa li velo ; et si brave servitour i’aduguèron d’armo. Enfin s’estènt embarca, abrivèron vers la mar deliéuro, pièi faguèron la begudo en esperant lou Vèspre.

   Mai dins la chambro d’aut, la sajo Penelopo s’èro ajassado, n’aguènt ni manja ni begu, e se demandant dins elo se soun enfant irreprouchable se sauvarié de la mort o se sarié dounta pèr li Calignaire plen de croio. Dóu tèms que remenavo dins soun èime tóuti pensado, coume un leioun envirouna pèr d’ome se mòu espavourdi au mitan d’éli, la douço som la sesiguè. E s’assoumiguè, e tóuti si làgui s’esvaniguèron. Alor la Divesso dis iue glas, Minervo aguè uno autro pensado, e faguè uno Vesioun retrasènt à-n-Iftimo, la fiho dóu generous Icàri, qu’avié presso Umèle de Fèro. E Minervo la mandè dins l’oustau dóu divin Ulisse, pèr apasia li lagno e li lagremo de Penelopo que se descounsoulavo. E la Vesioun intrè dins la chambro nouvialo, long de la courrejo dóu pestèu ; e se tenènt au dessus de sa tèsto, ié diguè :

   — Dormes, Penelopo, angouissado dins toun paure cor ; mai li Diéu qu’eternamen vivon noun volon que te lagnes nimai t’endoulentisses ; car toun drole tournara, aguènt jamai manca li Diéu.

   E la sajo Penelopo, siavamen assoumido i Porto di Sounge, ié respoundeguè :

   — Ma sorre, pèr de que siés vengudo eici mounte jamai t’aviéu visto, talamen es liuen toun oustau ? Pèr de que me dises d’apasia li mau emai li lagno que me bourellon dins l’èime e dins lou cor ? Ai perdu d’abord moun brave ome qu’avié un cor de leioun emé tóuti li vertu entre li Grè, e qu’èro ilustre ; e sa glòri èro espandido dins la grand Grèço e tout Argos. E aro veici que moun fiéu escari, lou dessena! sus de nau cloutudo a parti, sènso pratico ni di travai ni dóu parla. E me lagne sus éu mai que sus soun paire ; e tremole, e siéu dins la pòu que soufrigue vers lou pople mounte es ana, vo sus la mar. I’a’n fube d’enemi que ié fan d’embousc e lou volon tua davans que torne dins la terro de la patrìo.

   E la vago Vesioun ié venguè :

   — Anèn, courage ; te fagues pas soucit. Éu a ‘no coumpagno coume lis àutris ome n’en souvetarien voulountié, car elo pòu tout: es Minervo que brandis la lanço ; a coumpassioun de tis ànci e, aro, me mando pèr te lou dire.

   E la sajo Penelopo respoundeguè :

   — Se siés uno Divo e s’as ausi la voues de la Divesso, parlo-me dóu malurous Ulisse. Es-ti vivènt quauco part, e vèi-ti la lumiero dóu jour ? vo bèn s’es mort e dins li repaire de Plutoun ?

   E la vago Vesioun ié venguè :

   — Te dirai rèn d’éu. Es-ti viéu ? es-ti mort ? fau pas dire de paraulo vano. E disènt acò, s’estavaniguè long de la cadaulo dins uno alenado de vènt.

   E la fiho d’Icàri se derevihè, e soun pauvre cor se dounè gau qu’un sounge vertadié ié siegue vengu dins lou sourne de la niue.

   E li Calignaire barquejavon sus li routo eigouso, pensant dins sis èime au muertre marrit de Telemaque. I’a uno isclo au mitan de la mar pleno d’estèu, entre Itaco e l’arebro Samos, Astéris, qu’es pas grando: mai i’a pèr li barco un port à doublo passo. Es aqui que li Grè, pèr s’embousca, ourmejèron.